Bezpieczeństwo banków i ich klientów w obliczu trwającej cyberwojny, wprowadzenie standardowej umowy o kredyt hipoteczny oraz doprowadzenie do ugód z zadłużonymi w kredytach frankowych – to najważniejsze kwestie, które zadecydują o sytuacji sektora bankowego w najbliższych latach. Wokół nich koncentrowała się dyskusja prezesów największych polskich banków podczas Europejskiego Kongresu Finansowego.

– To nie jest debata na temat jakie interesy mają banki, tylko jak zbiorową mądrość banków można wykorzystać dla dobra wspólnego – mówił Leszek Pawłowicz, koordynator EKF.

Od Inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku nasilają się ataki cybernetyczne na infrastrukturę krytyczną państw NATO i Unii Europejskiej. Trwają ataki na polskie banki. Nikt nie ma wątpliwości, że jest to związane z agresją Rosji. Iwona Kozera, zastępca partnera zarządzającego EY EMEIA Consulting i członkini EY Poland Executive Team mówiła, że z badań jej firmy wynika, iż ponad 80 proc. prezesów banków od ryzyka na świecie oceniło, że ryzyko geopolityczne jest obecnie najważniejsze i w ciągu pięciu lat będą się utrzymywać. Cyberwojna to jeden z przejawów materializacji ryzyka geopolitycznego.

– Skala zagadnień dotyczących cyberbezpieczeństwa jest widoczna w całym globalnym systemie finansowym – powiedziała Iwona Kozera.

– Kwestie bezpieczeństwa i ciągłości działania drastycznie wyróżniają się na tle pozostałych zagadnień technologicznych w sektorze bankowym – dodał Piot Alicki, prezes Krajowej Izby Rozliczeniowej.

Prezesi banków przywiązują bardzo dużą wagę do wspólnych działań sektorowych w walce z cyberatakami i praniem brudnych pieniędzy. Chcą do tego wykorzystać doświadczenia KIR oraz wzmacniać Bankowe Centrum Cyberbezpieczeństwa. Ale bardzo mocno akcentują potrzebę ochrony swoich klientów przez przed oszustwami finansowymi.

– O cyberprzestępczości powinniśmy myśleć w dwóch kategoriach, atakach na instytucje finansowe i atakach na samych klientów – mówił Przemek Gdański, prezes BNP Paribas Bank Polska.

– Potrzebujemy wyposażenia klienta w narzędzia, którymi w wypadku zagrożenia cybernetycznego mógłby się posłużyć – mówił Cezary Stypułkowski, prezes mBanku.

– Nasza misja nie powinna się ograniczać do tego, żeby było bezpiecznie w naszych aplikacjach. Ludzie zostaną skonfrontowani z taką skalą naporu cyfrowego, że powinni mieć u nas jakieś oparcie. To byłaby realna wartość dla klienta – dodał.

Bankowcy mają świadomość, że w czasie kiedy fintechy coraz częściej dostarczają coraz bardziej zwinnych usług bankowych, w perspektywie czasu to właśnie bezpieczeństwo przesądzi o wyborze klientów.

– Do tej pory uważaliśmy, że budowanie jak najlepszego doświadczenia klienta przyniesie nam sukces. Teraz bezpieczeństwo klienta staje się taką wartością. Przetrwają nie te banki, które oferują najlepsze doświadczenie klienta, ale te, które są najbardziej bezpieczne – powiedział Michał Gajewski, prezes Santander Bank Polska.

Relacje pomiędzy bankami a klientami stały się jednym z największych wyzwań dla sektora, zwłaszcza w czasie, gdy ochrona konsumentów stała się globalnym trendem. Banki mają świadomość, że trzeba wypracować nowe rozwiązania nabrzmiewających od lat problemów, jak spory z frankowiczami oraz zapobiegać narastaniu podobnych problemów w przyszłości.

– Chciałbym, żebyśmy się lepiej zorganizowali i ustrukturyzowali prace nad największym ryzykiem, które wisi nad sektorem. Myślę o nowej umowie o kredyt hipoteczny, nowej formule ugód (z frankowiczami), które być może byłyby wsparte przez rozwiązania ustawowe. Powinniśmy wykorzystać nasze wszelkie doświadczenie by doprowadzić do umowy, ugód i ustawy – mówił podczas debaty prezesów Szymon Midera, wiceprezes PKO Banku Polskiego kierujący pracami zarządu.

Przypomnijmy – działający przy EKF Klub Odpowiedzialnych Finansów wraz z firmą doradczą EY oraz przedstawicielami sektora bankowego wypracowały wzorzec standardowej umowy o kredyt hipoteczny, która – według obowiązującego stanu prawnego – wprowadzona miałaby być po to, żeby banki i kredytobiorcy mieli pewność, że nie ma w niej niedozwolonych przepisów, a wzajemne świadczenia obu stron nie budzą wątpliwości ani pod względem zrozumiałości, ani pod względem prawnym.

Po co wprowadzać umowę, która byłaby zawierana według dobrze zweryfikowanego pod względem pranym wzorca? Żeby w przyszłości uniknąć niszczących konfliktów, jaki wciąż nie wygasa pomiędzy bankami a „frankowiczami”. Dodajmy, że pojawiają się próby kwestionowania także umów o kredyty w złotych, których podstawą oprocentowania jest stawka WIBOR. Banki poważnie zastanawiają się w związku z tą sytuacją, czy udzielać dalej kredyty hipoteczne na zmienną stopę.

– Bankowy biznes konsumencki staje się bardzo ryzykowany po względem prawnym. Są banki, które z biznesu konsumenckiego chcą wyjść – mówił Przemek Gdański.

Trzeba chronić interesy obu stron kontraktu – klientów, żeby podpisywali jasne i przejrzyste umowy oraz banków, żeby zmniejszyć ryzyko prawne polegające na podważaniu długoterminowych kontraktów. Taki standardowy wzorzec umowy powinien zostać zaopiniowany przez instytucje publiczne. Banki nie byłyby zobligowane do stosowania go, ale miałyby zapewnienie, że zawarte na bazie tego wzorca umowy nie mogłyby być kwestionowane. To wspierałoby rozwój rynku hipotecznego.

– Wyzwaniem dla sektora bankowego jest to, żeby zmienił podejście do ochrony konsumenta. Narzekanie na postępującą ochronę konsumenta nie wygląda dobrze, a to jest trend globalny. Chodzi o to, jak rzeczywiście zidentyfikować problemy – powiedział Jacek Jastrzębski, przewodniczący KNF.

Bankowcy proponują ponad to, żeby mogły czerpać dane z ZUS i urzędów skarbowych o dochodach osób aplikujących o kredyt. Miałoby to kluczowe znaczenie dla oceny zdolności kredytowej i oszacowania wielkości zobowiązań klienta do jego dochodu.

– To ważny postulat i mający duży potencjał korzyści – dodał Jacek Jastrzębski.

Sektor bankowy odłożył już ponad 60 mld zł rezerw na zaspokojenie roszczeń wynikających z pozwów frankowiczów. To sytuacja destrukcyjna dla banków, tym bardziej, że procesy zapowiadają się na jeszcze wiele lat. Prezesi uważają, że zakończenie wieloletnich sporów sądowych związanych z kredytami frankowymi jest szczególnie pilne. Chcą wsparcia ze strony państwa procesów ugodowych, zgodnie z koncepcją zawierania takich porozumień zaproponowaną przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego.

Spektakularnie wysokie wyniki banków w ubiegłym roku – padł rekord zysku netto w wysokości 27,9 mld zł – instytucje zawdzięczają wzrostowi stóp procentowych. Wynik odsetkowy sektora stanowi ponad 90 proc. całkowitych przychodów operacyjnych. Choć konsensus prognoz makroekonomistów dla EKF przewiduje powolny cykl obniżek, który rozpocznie się dopiero w przyszłym roku, prezesi zastanawiają się już jak przygotować swoje instytucje na spadek stóp.

– Jak będą wyglądały nasze wyniki, gdy wyniesiona zostanie baza z ponczem w postaci wysokich stóp procentowych? Nasze przyzwoite wyniki są związane z wysokimi stopami. Chcę przygotować bank na to, co nieuchronnie kiedyś nastąpi, czyli spadek stóp procentowych. Gdy stopy spadną część sektora będzie naprawdę w bardzo dużych kłopotach – mówił Michał Gajewski.

Banki mogą też znaleźć się w kłopotach z powodu spadku popytu na kredyt. Obecnie relacja kredytów do depozytów wynosi 68 proc., najmniej w historii, a pomimo poprawy sytuacji gospodarczej odbicia popytu nie widać. Dlatego nadpłynność staje się dla banków poważnym problemem.

– Problem nadpłynności ma wielorakie powody, ciągle podnosimy konsekwencje programów zwiększania przez państwo środków dostępnych zarówno osobom fizycznym jak i podmiotom gospodarczym – mówił prezes ING Banku Śląskiego Brunon Bartkiewicz.

– W perspektywie najbliżej dekady nie widzę szans, żeby zniknęła strukturalna nadpłynność. Inwestujemy w papiery Skarbu Państwa i bony NBP bo nie mamy wyjścia, a nie dlatego, że chcemy – dodał.

Bankowcy chcą rozmawiać z władzami publicznymi nie tylko o problemach sektora bankowego i proponowanych rozwiązaniach, lecz również o kierunkach rozwoju kraju i priorytetowych inicjatywach inwestycyjnych, takich jak obronność, transformacja energetyczna, wsparcie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw. I zastanowić się, jak na te potrzeby banki będą mogły odpowiedzieć. W ciągu ostatnich kilku lat ich kapitały w relacji do PKB się skurczyły, a zatem zmniejszyła ich zdolność do finansowania rozwoju kraju.

– Nakłady inwestycyjne, jakie będą potrzebne w kraju, wykraczają poza możliwości sektora bankowego – powiedziała Elżbieta Czetwertyńska, prezes banku Citi Handlowy.

Joao Bras Jorge, prezes banku Millennium mówił natomiast, że oczekuje konsolidacji w polskim sektorze bankowym.

– Za rok zacznie się konsolidacja w polskim sektorze bankowym, o ile nie będzie nowych ryzyk – powiedział.

Sztuczna inteligencja nieustannie podtrzymuje nadzieje, że zmieni biznes. Dostrzegając jej lawinowy i spontaniczny rozwój Unia Europejska uchwaliła prawo mające pomóc zachować bezpieczeństwo w jej wykorzystaniu i zapobieganie nadużyciom. Okrągły Stół Technologiczny wydał rekomendację mówiącą, iż w tym obszarze najważniejsze dla banków są teraz przygotowania do wdrożenia unijnego AI Act, zwiększenie inwestycji w sztuczną inteligencję oraz stworzenie sektorowego programu szkoleń dla pracowników banków w zakresie mitygacji ryzyk związanych z AI.

Banki dysponują ogromnymi, wysokiej jakości zasobami danych o klientach, co sprzyja możliwości „karmienia” sztucznej inteligencji i tworzeniu modeli zachowań klientów, dzięki czemu mogą lepiej przewidywać ich potrzeby i zdolność do realizacji zobowiązań. Przemysław Szczygielski, partner w Deloitte podczas debaty szefów od ryzyka przestrzegał, że banki powinny przygotować się do zarządzania ryzykiem modeli sztucznej inteligencji.

– Rekomendacja, która mówi o tym, żeby w sposób odpowiedzialny wprowadzać nowe technologie jest kluczowa – powiedział podczas debaty prezesów Adam Marciniak, prezes VeloBanku.