„Zagrożenia nadmiernego długu publicznego. Edycja 2024” – przedstawiamy raport Instytutu Odpowiedzialnych Finansów, Fundacji Przyjazny Kraj oraz Instytutu Finansów Publicznych.
Raport przedstawia problematykę długu publicznego, czynniki jego wzrostu i stabilności, ale również zagrożenia wynikające z nadmiernego poziomu deficytu i długu, który może prowadzić do kryzysu zadłużenia. Jest to doroczna aktualizacja raportów z 2021, 2022 i 2023 roku o tym samym tytule, uwzględniająca zmiany na rynku finansowym w latach 2023-2024, przedstawiająca diagnozę sytuacji finansów publicznych w Polsce, uwarunkowania zarządzania długiem publicznym i kosztów jego obsługi, oraz zmiany w unijnych ramach polityki budżetowej.
Jak zmienia się obraz długu publicznego w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej? Dlaczego jesteśmy na ścieżce objęcia unijną procedurą nadmiernego deficytu? Skąd bierze się skokowy wzrost luki VAT i jakie będzie mieć konsekwencje dla budżetu państwa? Jak bezpiecznie i efektywnie zarządzać długiem publicznym? Dlaczego obniżenie kosztów obsługi długu jest ważne w kontekście finansowania potrzeb rozwojowych kraju? Z jakich powodów nie możemy sobie pozwolić na taki poziom długu jak kraje będące w strefie euro? Czy powinna niepokoić relacja długu do PKB, mimo że jest aktualnie relatywnie niska na tle niektórych krajów UE; o ile w kolejnych latach będzie się ona zwiększać? W jakim celu wydłużać zapadalność polskiego długu? Czy zadłużanie się państwa na zagranicznych rynkach i w obcych walutach jest bezpieczne? Jak nasz kraj będzie wpisywać się w unijne nowe ramy polityki budżetowej? – na te i wiele innych pytań związanych z długiem publicznym odpowiadają: Sławomir Dudek, Ludwik Kotecki i Marta Petka-Zagajewska, autorzy raportu „Zagrożenia nadmiernego długu publicznego. Edycja 2024” przygotowanego przez Instytut Odpowiedzialnych Finansów w partnerstwie i ze wsparciem pomysłodawcy projektu Fundacji Przyjazny Kraj oraz Instytutu Finansów Publicznych.
Raport wyraża prywatne opinie autorów, a nie instytucji, w których pracują.
Raport do bezpłatnego pobrania:
www.przyjaznykraj.pl www.iof.org.pl www.ifp.org.pl www.efcongress.com
– Niestety spełniliśmy wszystkie przesłanki rozpoczęcia wobec Polski unijnej procedury nadmiernego deficytu. I ta procedura w czerwcu została wprowadzona. Po pierwsze, wystąpiło przekroczenie poziomu dopuszczalnego deficytu. Po drugie, przekroczenie jest trwałe, ponieważ deficyt według większości prognoz jeszcze wzrośnie. A po trzecie, zwiększone wydatki na wyposażenie wojskowe czy osłony przed wzrostem cen energii nie wyjaśniają w pełni przekroczenia deficytu. „Nadmierny” deficyt to nie jest „stabilny” czy „bezpieczny” – piszą we wstępie autorzy. I dodają: „Pojawiło się nowe, nie występujące w ostatnich latach zagrożenie. Po krótkim okresie zmniejszenia, luka VAT ponownie wzrosła, osiągając poziom 15,8% potencjalnych wpływów z tego podatku. W ciągu dwóch lat luka VAT wzrosła o ponad 40 mld zł, co oznacza trwałe pogorszenie strony dochodowej budżetu państwa. Na jednym silniku trudniej będzie stabilizować finanse publiczne.”
W raporcie autorzy ostrzegają, że Polska stoi w obliczu rosnącego zadłużenia publicznego i opisują prognozy długookresowe, zgodnie z którymi w ciągu dekady wskoczymy do pierwszej dziesiątki krajów z najwyższym długiem w całej UE, a jeżeli nie podejmiemy działań naprawczych dług może wzrosnąć powyżej 80% PKB. Podkreślają, że tym bardziej ważne są uwarunkowania zarządzania długiem w zakresie jego zapadalności i struktury.
„Uwarunkowania zarządzania długiem publicznym obejmują zarówno czynniki międzynarodowe, jak i krajowe. W 2023 roku rentowność obligacji skarbowych na rynkach bazowych przeszła z trendu wzrostowego w boczny z powodu lepszych perspektyw inflacyjnych. Wzrastające koszty obsługi długu i krótsza zapadalność obligacji stanowią znaczące wyzwania strukturalne. Trwałe obniżenie różnicy w rentowności polskich obligacji względem niemieckich (bundów) pozwoliłoby długoterminowo uwolnić ogromne środki, które zamiast iść na obsługę zadłużenia można by wydać na finansowanie celów rozwojowych kraju. W raporcie zwracamy uwagę na zagrożenia wynikające z krótkiej średniej zapadalności obligacji oraz wysokich kosztów obsługi długu, które są – odpowiednio – najkrótsze i drugie najwyższe w całej UE . Polska nie może sobie pozwolić na dług na tym poziomie co kraje będące w strefie euro, ponieważ nasze rentowności obligacji są dużo wyższe – uważają autorzy raportu.
– Ponawiamy apel: jest jeszcze czas, choć bez wątpliwości nie ma go zbyt dużo, by przedstawić wiarygodny i kompleksowy plan naprawy finansów publicznych. Potrzebujemy wiarygodnego planu redukcji deficytu, który umożliwi stabilizację długu publicznego i uchroni nas przed ostrzegawczymi scenariuszami Komisji Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Przed nami ogromne wyzwania w zakresie inwestycji militarnych, transformacji energetycznej i kryzysu demograficznego. Bezpieczeństwa nie da się budować zwiększając zagrożenia nadmiernego długu – konkludują autorzy raportu.
* * *
Instytut Odpowiedzialnych Finansów, misją i głównym celem Instytutu Odpowiedzialnych Finansów (IOF) jest dążenie do życia w świecie, w którym instytucje finansowe (prywatne i publiczne) służą podnoszeniu poziomu życia współczesnego społeczeństwa bez pomnażania zagrożeń dla przyszłych pokoleń. Naszym dążeniem jest informowanie, inspirowanie i promowanie standardów ograniczających nieodpowiedzialne zachowania oraz propagowanie zasad i reguł odpowiedzialnych finansów w sektorze bankowym, ubezpieczeniowym i inwestycyjnym oraz w sektorze publicznym.
Fundacja Przyjazny Kraj, powołana w 2013 roku przez prywatnych fundatorów, jest organizacją pozarządowa, która w celach statutowych posiada m.in. prowadzenie badań i analiz dotyczących systemów regulacyjnych i ekonomicznych, promowanie wolności gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości, działalność edukacyjną, podejmowanie działań wspierających rozwój aktywności obywatelskiej i społecznej, wzrost efektywności działania instytucji państwowych i samorządowych.
Instytut Finansów Publicznych, działający na rzecz pożytku publicznego think tank typu watch dog – ośrodek ekspercko-analityczny, który reprezentuje interes społeczeństwa i obywateli oraz aktywnie uczestniczy w debacie publicznej. Jest niezależną i apartyjną organizacją pozarządową, która stawia za cele m.in. monitoring finansów publicznych, fact-checking i przeciwdziałanie populizmowi w życiu publicznym oraz wspieranie demokracji, praworządności i społeczeństwa obywatelskiego.
Kontakt
Ludwik Kotecki Sławomir Dudek Tomasz Prusek
ludwik.kotecki@iof.org.pl slawomir.dudek@ifp.org.pl tomasz.prusek@przyjaznykraj.pl
+48 601 321 722 +48 506 132 251 +48 507 008 732