Polskie firmy przed poważnym wyzwaniem: kto się nie dostosuje, ten ryzykuje utratą miejsca w łańcuchu dostaw
Zwrot ku zrównoważonej gospodarce, choć wciąż czasem budzi społeczne kontrowersje, jest nieodwracalny – do prawodawstwa wchodzą nowe przepisy, a największe firmy już dostosowują do nich swoją działalności i wymogi wobec swoich partnerów i kontrahentów.
To konieczność, nie tylko ze względu na stan planety, ale również z punktu widzenia interesu gospodarczego Europy, w tym Polski. Polskie firmy coraz częściej rozumieją, że zrównoważony rozwój to biznesowa szansa, a wydatki z nim związane należy traktować jako inwestycje. Zauważają, że z uwagi na nowe regulacje prowadzenie działalności biznesowej z uwzględnieniem zasad ESG będzie kluczowa dla ich konkurencyjności, tak jak do tej pory rozstrzygała o niej cena i jakość.
Proces edukacji, a w niektórych przypadkach akceptacji, nowych reguł postępuje jednak zbyt wolno z punktu widzenia gospodarki. Jak wynika z badania Banku BNP Paribas przeprowadzonego wśród małych, średnich i dużych przedsiębiorstw działających w Polsce („Koniunktura zrównoważonych zmian biznesu w Polsce”), jedna trzecia firm ma już za sobą pierwsze inwestycje w zrównoważony rozwój, a kolejne 10% dołączy do tego grona w następnych trzech latach. Pozostałe muszą szybko zdać sobie sprawę z tego, że obecność w europejskich łańcuchach dostaw będzie uwarunkowana przestrzeganiem kanonu „zrównoważonych” zasad.
Polskie firmy zmuszone do zmian?
Póki co podstawową motywacją polskich firm do przemian pozostaje konieczność wypełniania obowiązków prawnych. Z badania Banku BNP Paribas wynika, że przedsiębiorców do zrównoważonych zmian motywują, a właściwie zmuszają, na pierwszym miejscu właśnie wymogi prawne (36%), a dopiero dalej presja ze strony Klientów (32%) oraz chęć obniżenia kosztów swojej działalności (32%). Te dane pokazują, że chociaż zmiany zachodzą, świadomość w jakim procesie uczestniczymy jest wciąż niewystarczająca, tym bardziej, że przedsiębiorcy działający w Polsce są obciążeni problemami naszego miksu energetycznego. Mamy wyjątkowo „brudną” energię, która podnosi ślad węglowy lokalnej produkcji.
To jest szczególnie istotne ze względu na fakt, że tracimy powoli istotną przewagę konkurencyjną polegającą na dużej podaży, relatywnie taniej, świetnej jakości pracy. W polskiej gospodarce obserwujemy stały wzrost płac. Doganianie pod tym względem gospodarek zachodu Europy to oczywiście pozytyw. Wiąże się jednak również ze strukturalnym wyzwaniem – tracąc przewagę w postaci tańszej siły roboczej, musimy w jeszcze większym stopniu pracować nad zachowaniem konkurencyjności w pozostałych obszarach. W nowych realiach gospodarczych nawet najlepsza technologia zasilana brudną energią nie będzie zapewniała sukcesu w globalnych łańcuchach dostaw. Tymczasem polskie przedsiębiorstwa wystartowały w wyścigu ku zielonej transformacji z ciężkim plecakiem wypełnionym węglem.
Z każdym rokiem polski miks energetyczny będzie bardziej ciążył naszym firmom. Mamy wysokie ceny energii oraz drugi najbardziej emisyjny miks energetyczny w Unii Europejskiej (w relacji do wielkości gospodarki). Bez radykalnych zmian w tym zakresie trudniej będzie utrzymać w Polsce rozbudowaną bazę produkcyjną. Lokalizacja produkcji jest bowiem w coraz większym stopniu uzależniona od dostępu do bezpiecznych i zielonych źródeł energii.
Dobrym przykładem tego jak bliska stałą się obecnie relacja pomiędzy ochroną klimatu a biznesem jest tocząca się dyskusja o sposobie obliczania śladu węglowego przy produkcji baterii do samochodów elektrycznych w regulacjach przygotowywanych przez Komisję Europejską. Zdaniem Polskiego Stowarzyszenia Nowej Mobilności zmiany mogą ograniczyć rozwój produkcji i doprowadzić do zamknięcia już działających zakładów.
O zrównoważonej gospodarce trzeba myśleć długofalowo
Szeroko rozumiane ESG staje się kluczowym czynnikiem długofalowego sukcesu biznesu. Realizacja strategii ESG będzie wpływała na poprawę wyników finansowych, przyciągnięcie i zatrzymanie talentów, oraz ułatwi dostęp do kapitału.. Z raportu „KPMG CEO Outlook” wynika, że wśród głównych, negatywnych skutków wynikających z niespełniania oczekiwań interesariuszy w odniesieniu do deklaracji w obszarze ESG, respondenci (prezesi największych firm) z Polski wskazują na wyższe koszty i trudności w pozyskiwaniu finansowania. Na kolejnych miejscach są obawy o przedłużenie obecnej kadencji zarządu oraz trudności z utrzymaniem odpowiedniego poziomu zaangażowania u obecnych pracowników oraz z rekrutacją kandydatów.
Polską gospodarkę czeka duży wysiłek inwestycyjny aby wymienić źródła energii, ale także zmodernizować i przeprojektować sieci dystrybucyjne. Według Polityki energetycznej Polski do 2040 roku koszty transformacji energetycznej w latach 2021-2040 mają wynosić 1,6 bln zł. Transformacja samego systemu elektroenergetycznego to nie wszystko. Dane Polskiego Towarzystwa Elektrociepłowni Zawodowych wskazują, że aby spełnić wymagania stawiane naszemu krajowi przez unijne cele FIT for 55 Polska będzie potrzebowała od 70 do nawet 105 mld dolarów na dekarbonizację systemów ciepłowniczych.
Bez silnych banków nie zdążymy z inwestycjami
Tak znaczne wyzwania wymagają, aby w Polsce istniał silny sektor bankowy zdolny w znacznym stopniu partycypować w finansowaniu tych inwestycji. Osłabianie banków negatywnie wpływa na dostępność kredytów dla spółek w Polsce, co dodatkowo obniża ich konkurencyjność na globalnym rynku.
Bank BNP Paribas już od dawna analizuje u Klientów, dostawców oraz partnerów biznesowych informacje i wskaźniki, które będą wymagane przez CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive – dyrektywa wprowadzająca obowiązek raportowania zagadnień ESG). Zrównoważony rozwój jest jednym z priorytetów strategii GObeyond Banku BNP Paribas na lata 2022-2025, a jednym z głównych zobowiązań jest odpowiadanie na potrzeby Klientów i wspieranie transformacji poprzez ofertę zrównoważonych produktów i usług.
Dla ponad 50% respondentów badania „Koniunktura zrównoważonych zmian biznesu w Polsce” największą barierą przy wdrażaniu zrównoważonych zmian są koszty finansowe. Przedsiębiorstwa dostrzegły i doceniły zaangażowanie sektora finansowego w zrównoważoną transformację. Firmy przepytane w ramach badania potwierdzały, że dużo łatwiej jest otrzymać kredyt na zrównoważone zmiany niż wsparcie publiczne w postaci grantów czy innego rodzaju finansowania.
To, czy banki będą w stanie finansować zrównoważoną transformację w odpowiednim zakresie, nie zależy jednak wyłącznie od ich strategii i skuteczności działania. Obciążenia podatkowo-regulacyjne polskiego sektora w 2023 r. przekroczyły 40 mld zł (rezerwy CHF: 23 mld zł, podatek dochodowy: 14 mld, podatek od aktywów: 5,2 mld, koszty BFG: 1,5 mld. Ograniczanie zyskowności banków oznacza obniżenie ich zdolności do finansowania rozwoju gospodarki. Silne banki są niezbędne, aby możliwe było finansowanie dużych projektów związanych z transformacją energetyczną oraz sprostanie przyszłemu popytowi przedsiębiorstw na kredyt.
