Ważnym celem Polskiego Funduszu Rozwoju (PFR) powinno być zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej strategicznych projektów rozwojowych oraz ograniczanie ryzyka kapitału prywatnego. Projektując strategię oraz strukturę PFR należy skorzystać z doświadczeń głównych instytucji rozwojowych w Unii Europejskiej.

Ważne jest w szczególności:

1. PFR powinien być spółką niepodlegającą pod nadzór bankowy.
2. Docelowo działalności te powinny być prowadzone przez odrębne podmioty w strukturze holdingowej. Definicja modeli biznesowych, implementowanych przez PFR w poszczególnych segmentach działalności, powinna wynikać z celów określonych w “Planie na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” oraz uwarunkowań krajowego systemu finansowego. Integracja instytucji, wchodzących w skład PFR, powinna pociągać za sobą wzrost efektywności  poprzez eliminację zdublowanych funkcji oraz jasne określenie centrów kompetencyjnych.
3. PFR powinien realizować działalność komplementarną w stosunku do instytucji prywatnych. Należy podkreślić, iż działalność banku państwowego w obecnym kształcie nie może zaburzać konkurencji na rynkach finansowych, tj. powinna być addytywna w stosunku do oferty rynku komercyjnego. Dobrym przykładem takiej działalności był Program Gwarancji De Minimis oferowany przez BGK.
4. PFR powinien katalizować dopływ długoterminowego finansowania i inwestycji z rynków międzynarodowych do polskiej gospodarki oraz wspierać ekspansję zagraniczną i innowacyjność polskich przedsiębiorców.
5. Działalność PFR powinna mieć charakter antycykliczny, tzn. łagodzić amplitudę wahań cyklu gospodarczego.

Ważne jest przy tym aby przebudowany system dodatkowego oszczędzania na emeryturę był systemem:

• trwałym – musi istnieć gwarancja, że nie będzie podlegał częstym zmianom, a warunki ustalone początkowo nie mogą zmienić się na gorsze,
• bezpiecznym – instytucje zarządzające aktywami powinny być podległe nadzorowi, w szczególności nadzorowi profesjonalnej instytucji publicznej, a także nadzorowi przede wszystkim przez przedstawicieli oszczędzających, jak również pracodawców. Do organizacji systemu powinny zostać dopuszczone wszystkie instytucje rynku finansowego (banki, towarzystwa emerytalne, spółdzielcze instytucje finansowe, fundusze inwestycyjne czy domy maklerskie), co zwiększy jego konkurencyjność i ograniczy koszty funkcjonowania.
• prostym i przejrzystym – zasady muszą być jasne, kwoty limitów powinny być zaokrąglone itp.,
• efektywnym – obciążony niskimi kosztami dla uczestników i skutecznie zachęcającym do gromadzenia w nim środków,
• relatywnie tanim dla budżetu państwa – państwo też będzie musiało jednak ponieść pewne koszty ponieważ samo pełni rolę pracodawcy,
• uwzględniającym indywidualny apetyt na ryzyko oszczędzających – powinna być zapewniona możliwość wyboru różnorodnych profili inwestycyjnych,
• domyślnym – zastosowanie mechanizmu, w którym pracownicy zostaną automatycznie zapisani do programu, ale będą mogli zadecydować o wycofaniu się z niego, przy jednoczesnym stwarzaniu okoliczności zachęcających do pozostawania w programie.
• koherentnym – spójnym z obowiązkowym powszechnym systemem emerytalnym

Uzasadnienie
Poziom oszczędności w Polsce w stosunku do innych krajów UE jest bardzo niski. Na koniec ub. roku wynosił zaledwie 11 proc w stosunku do PKB, kiedy np. w Niemczech stanowił ponad 25 proc.  Choć 2015 r. był okresem dużego wzrostu zainteresowania dodatkowym oszczędzaniem na emeryturę (na IKE zgromadzono 5,7 mld. zł czyli o 0,7 mld więcej w stosunku do 2014 r. Na IKZE 0,6 mld. Czyli podwojenie kwoty w stosunku do 2014 r.), to nie możemy mówić o wzroście, który przekłada się na istotne podniesienie poziomu oszczędności krajowych.

Co więcej, Polska od początku transformacji korzystała z oszczędności zagranicznych, a średni poziom deficytu na rachunku obrotów bieżących Polski wynosił 4 proc. PKB w latach 2000-2014 i w efekcie ujemna międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto Polski narosła do -67 proc. PKB na koniec 2014 r., gdy za poziom bezpieczny uznaje się -35 proc. PKB. Słabość finansowa polskiej gospodarki widoczna jest również w podatności na ryzyko odpływu kapitału zagranicznego i niski poziom krajowego majątku netto.

W konsekwencji tylko mobilizacja krajowych oszczędności, w tym przede wszystkim oszczędności emerytalnych, pozwoli osiągnąć konieczne wskaźniki relacji inwestycji do PKB bez konieczności nadmiernego zadłużania się za granicą. Z drugiej strony, utrzymanie się obecnych trendów demograficznych oznaczać będzie znaczący spadek świadczeń emerytalnych w ciągu nadchodzących lat.

Ograniczenie tego negatywnego efektu wymaga nie tylko zachęcenia Polaków do gromadzenia długookresowych oszczędności, co stanowi warunek niezbędny do budowy kapitału koniecznego do zapewnienia godnego poziomu życia w okresie emerytalnym, ale także podjęcia stosownych działań legislacyjnych celem przyjęcia odpowiednich rozwiązań prawnych umożliwiających rozwój trzeciego filara emerytalnego w Polsce.

Ta idea znajduje swoje poparcie społeczne. Z badań pt. „Świadomość Emerytalna Polaków”, które przeprowadzono w maju 2016 r., wynika, że odsetek oszczędzających obecnie na emeryturę (21,2%) rośnie ponad trzykrotnie (do 68%), jeśli chodzi o deklarowaną gotowość do oszczędzania, gdyby inni dopłacali drugie tyle do składki respondenta (50% stopa zwrotu od razu na wejściu). To oznacza, że istnieje potencjał gotowości do dodatkowego oszczędzania na emeryturę.

Doświadczenia innych krajów pokazują, że powszechne uczestnictwo dodatkowym oszczędzaniu na emeryturę gwarantują przymusowe lub quasi-przymusowe programy oszczędzania, którymi są obejmowani pracownicy różnych instytucji. W wypadku systemów dobrowolnych dużą liczbę uczestników udaje się pozyskać, jeśli zapisanie do nich następuje automatycznie. Wycofanie się z takich programów z reguły wymaga aktywnej decyzji; jednocześnie uczestnicy otrzymują czytelne zachęty finansowe skłaniające do pozostania w systemie. Właśnie takie rozwiązania proponujemy zastosować w Polsce.
Niezbędna jest przy tym także ogólnonarodowa, wielopłaszczyznowa edukacja Polaków na temat oszczędzania na emeryturę, rynku kapitałowego oraz zasad ekonomii.

Na efekty zmian w systemie dodatkowego oszczędzania trzeba będzie jednak poczekać kilka lat. Do tego czasu, warto przyjrzeć się już istniejącym instytucjom, takim jak OFE, które dzięki zwiększeniu wachlarza instrumentów inwestycyjnych przyczyniłoby się nie tylko do wsparcia ambitnych planów rozwojowych, ale także służyłoby dywersyfikacji ryzyka prowadzącej do zwiększenia bezpieczeństwa inwestowanych środków, a więc także bezpieczeństwa przyszłych emerytów.

Dlatego rekomendujemy dopuszczenie OFE do inwestowania w :

• Obligacje finansujące projekty infrastrukturalne i programy rozwojowe, w tym np. infrastrukturę telekomunikacyjną, kolejową, bloki energetyczne czy inwestycje komunalne w samorządach
• Nieruchomości komercyjne, w tym budownictwo pod wynajem,
• Programy rozwojowe, w tym projekty innowacyjne

Uzasadnienie
Fundusze emerytalne już dziś wspierają polską gospodarkę dostarczając kapitał do firm notowanych na GPW. Kapitał zainwestowany przez OFE tylko w polskie spółki notowane na GPW stanowi ok. 20% ich całkowitej wartości. Jest bardzo dużo przykładów polskich firm emitujących kapitał na GPW, które się rozwinęły dzięki środkom z OFE. Potencjał jaki dają fundusze emerytalne mógłby być jeszcze lepiej wykorzystany – z korzyścią dla oszczędzających i polskiej gospodarki. Rynek kapitałowy jest miejscem, gdzie kapitał mogą pozyskiwać chociażby polskie mniejsze i średnie polskie firmy, w tym także start-upy czy firmy innowacyjne. Rynek bankowy z naturalnych przyczyn nie jest zainteresowany finansowaniem takich przedsiębiorstw.

Na skutek reformy emerytalnej z 2014 roku znacznie skurczyły się jednak alternatywne, bezpieczniejsze instrumenty, w które OFE mogłyby inwestować powierzone im środki. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy ponad 80% portfela inwestycyjnego OFE ulokowane jest w akcjach. W swojej dotychczasowej historii OFE dość chętnie wspierały projekty infrastrukturalne, m.in. przez zakup tzw. obligacji autostradowych emitowanych przez BGK. Przy obecnych regulacjach prawnych nie jest to już możliwe. Już przy 5% zaangażowaniu OFE w projekty infrastrukturalne mogłyby one liczyć na 7 miliardów złotych dodatkowych funduszy. Dla porównania, w roku 2014 całkowite nakłady na budowę obiektów o charakterze infrastrukturalnym w Polsce (wg GUS5) wyniosły w sumie około 36 miliardów złotych.

Z uwagi na powszechny, stabilny i długookresowy charakter, fundusze zgromadzone w OFE stanowią bardzo atrakcyjne źródło finansowania dla rozwoju polskiej gospodarki. Biorąc pod uwagę zasób kapitałowy znajdujący się w zarządzaniu funduszy, potencjalnie stabilne źródło finansowania, jakim jest część obowiązkowych składek emerytalnych Polaków oraz quasi publiczny charakter zgromadzonych tam aktywów, poważne ujęcie OFE w planie budowy długoterminowego oszczędzania jest po pierwsze naturalne, a po drugie pożądane.

Cele:

1. Zapewnienie efektywnej, spójnej, jednolitej ochrony instytucji finansowych.
2. Zapewnienie bezpieczeństwa obecnie funkcjonujących i planowanych rozwiązań w sektorze finansowym.
3. Wykorzystanie doświadczeń z zakresu cyberbezpieczeństwa sektora finansowego w działaniach realizowanych we współpracy z Narodowym Centrum Cyberbezpieczeństwa (NCC).

Rekomendowane działania:

1. Kontynuacja koordynacji działań sektora finansowego w zakresie wymiany informacji i przeciwdziałania cyberzagrożeniom w ramach powstałego Bankowego Centrum Cyberbezpieczeństwa (BCC).
2. Współdziałanie z Narodowym Centrum Cyberbezpieczeństwa:
   1. wdrożenie modelu i struktury współpracy BCC i NCC,
   2. wprowadzenie procesów umożliwiających szybką detekcję i reagowanie na zagrożenia dotyczące świadczonych usług cyfrowych, z uwzględnieniem zaangażowania organów ścigania,
   3. zdefiniowanie kluczowych międzybankowych procesów biznesowych podlegających monitoringowi bezpieczeństwa w trybie 24×7,
   4. współpraca z innymi kluczowymi sektorami.
3. Wypracowanie wspólnych standardów i zdefiniowanie działań z udziałem firm telekomunikacyjnych,  dostawców usług internetowych i firm technologicznych, mających na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa użytkownika końcowego.
4. Opracowanie powszechnego programu edukacyjno-informacyjnego dla obywateli w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu oraz bakowości elektronicznej, czy też szerzej – usług cyfrowych.
5. Zdefiniowanie i wdrożenie w ramach działalności BCC katalogu wspólnych usług bezpieczeństwa dla uczestników sektora bankowego w celu wyrównania i zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa (m.in. rozwiązania anty-fraud, anty-phishing, analiza złośliwego oprogramowania).
6. Współpraca uczestników sektora bankowego przy implementacji regulacji krajowych i europejskich (m.in. PSD II, eIDAS) w celu zapewnienia jednolitych standardów i mechanizmów bezpieczeństwa, z zachowaniem dobrych praktyk i zasad bezpieczeństwa przyjętych w polskim systemie bankowym, w szczególności utrzymania zasady poufności narzędzi uwierzytelniających wykorzystywanych w bankowości elektronicznej.

Cel: Zachęcenie przedsiębiorstw do generowania własności intelektualnej poprzez zwiększenie aktywności w sferze B+R oraz zachęcenie ich do komercjalizacji w Polsce.

Rekomendacje:
Opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu wsparcia fiskalnego dla działalności B+R, zachęcającego do prowadzenia prac B+R i generowania w ich ramach własności intelektualnej oraz komercjalizacji wyników tych prac. Aby zapewnić zwiększenie nakładów na działalność B+R w Polsce oraz jedocześnie przeciwdziałać transferowi własności intelektualnej za granicę system taki powinien zapewnić obniżenie kosztów prowadzenia prac B+R oraz zwiększyć opłacalność komercjalizacji wyników prac B+R w Polsce.  Założenia nowego kompleksowego systemu powinny obejmować co najmniej takie aspekty jak:

• uatrakcyjnienie ulgi podatkowej z tytułu ponoszenia kosztów B+R,
• wprowadzenie super ulgi podatkowej dla podmiotów przeznaczających znaczące środki na działalność B+R,
• wprowadzenie ulgi podatkowej typu patent box wspierającego komercjalizację wyników prac B+R na terenie Polski,
• uzależnienie możliwości korzystania z ulg od raportowania do GUS nakładów na działalność B+R.

Uatrakcyjnienie ulgi na B+R powinno polegać na zwiększeniu wielkości odpisu kosztów działalności badawczo-rozwojowej z obecnych 130% do poziomów oferowanych przez najbardziej atrakcyjne lokalizacje tj. 200-250% kosztów prowadzonej działalności B+R. Kluczowym aspektem powinna być prostota mechanizmu polegająca na możliwości zwiększania kosztów uzyskania przychodu w oparciu o szeroki katalog kosztów operacyjnych o ile zainteresowany podmiot prowadzi wydzieloną ewidencję tych kosztów i potrafi udowodnić badawczo-rozwojowy charakter prowadzonych działań.

Super ulga podatkowa byłaby ulgą podatkową w zakresie podatku dochodowego, która miałaby wspierać podmioty opierające swój rozwój o działalność B+R. Mogłaby polegać na zastosowaniu obniżonej stopy podatkowej, np. obniżenie stawki z 19% na 15% dla całej działalności przedsiębiorstwa. Warunkiem skorzystania z ulgi i preferencyjnego sposobu opodatkowania miałby być wysoki udział prac B+R w ogóle kosztów działalności przedsiębiorstwa lub wysoki udział sprzedaży wyników prac B+R w obrotach przedsiębiorstwa. Poziom mógłby zostać ustalony w okolicach 50%.

Patent box obejmować miałby przychody z uzyskanych (wytworzonych, a nie nabytych) patentów lub wzorów użytkowych, tj. przychody ze sprzedaży i licencjonowania patentów i wzorów użytkowych lub produktów/usług na nich opartych. Na tej podstawie wyodrębnione i zaewidencjonowane przychody byłyby objęte preferencyjną stawką CIT/PIT lub byłyby traktowane jako przychód podatkowy w obniżonej wartości. Najlepszym rozwiązaniem w odniesieniu do tego mechanizmu byłoby zastosowanie obniżonej stopy podatkowej z tytułu tych przychodów (np. zamiast 19%, stosowanie stawki np. 10%). Ta obniżona stawka odnosiłaby się do każdego uzyskanego patentu lub wzoru użytkowego lub produktów na nich opartych, których sprzedaż przynosi przedsiębiorcy przychody.

Kryterium 0/1 dla skorzystania z jakiegokolwiek wsparcia podatkowego na prowadzenie działalności B+R powinien być obowiązek raportowania nakładów B+R w ramach uproszczonego formularza GUS. W chwili obecnej duża część nakładów B+R nie jest raportowana z racji braku sankcji za tego typu działanie. Brak możliwości skorzystania z atrakcyjnych ulg na działalność B+R działałby motywująco i przyczyniałby się do zwiększenia szansy na osiągnięcie przez Polskę założonych poziomów udziału nakładów na B+R w stosunku do PKB.

Uzasadnienie:
Fiskalny system wspierania działalności B+R wymaga wprowadzeniu wielu zmian. Są one niezbędne do osiągnięcia celu, którym jest zwiększenie działalności badawczo-rozwojowej polskich przedsiębiorców oraz polskich jednostek naukowo-badawczych, a tym samym korzystanie w głównej mierze z polskiego kapitału.

Proponowane rozwiązania stanowią kompletny system. Zakładają bowiem wsparcie dla wszystkich przedsiębiorstw bez względu na ich wielkość. Dotyczą one dwóch stron działalności: zarówno kosztowej, jak i przychodowej. Działają również pobudzająco na nawiązywanie współpracy w zakresie prowadzenia prac B+R.

Proponowany system instrumentów fiskalnych jest łatwy do wdrożenia i co ważne przejrzysty dla potencjalnych beneficjentów. Pozwala to na dobre planowanie tego typu aktywności. Nowe mechanizmy dokładnie i precyzyjnie będą określały katalog kosztów podlegających ulgom, tak aby przedsiębiorcy mogli w łatwy sposób poprawnie zidentyfikować przedmiot ulgi.

Zaprezentowane powyżej instrumenty i ich wdrożenie do systemu przyczynią się do wzrostu konkurencyjności Polski dla inwestorów planujących działalność naukowo-badawczą, a także powinny w znaczącym stopniu przyczynić się do wypełnienia przez Polskę nałożonych zobowiązań. Dzięki wprowadzeniu mechanizmów znacznej poprawie ulegnie także innowacyjność zarówno w skali przedsiębiorstw, jak i całej gospodarki, a Polska zyska szansę na rozwój oparty w dużej mierze na wiedzy i innowacjach.

1. Dla wzmocnienia możliwości absorpcji innowacji przez duże przedsiębiorstwa rekomendujemy następujące działania:

• Polskie korporacje powinny podjąć dynamiczne działania w celu stworzenia własnych strategii innowacyjności spójnych z ich strategiami biznesowymi. Strategia innowacyjności powinna obejmować co najmniej następujące elementy:

• Zdefiniowanie celów biznesowych, które przedsiębiorstwo chce osiągnąć dzięki innowacjom;
• Określenie obszarów biznesowych, technik, technologii i rodzaju poszukiwanych innowacji dla realizacji tych celów biznesowych;
• Oszacowanie planowanych nakładów finansowych na pozyskiwanie i rozwój innowacji;
• Określenie strategii pozyskiwania innowacji (tzn. jakie modele pozyskiwania innowacji będą wykorzystywane do realizacji strategii innowacyjności);
• Plan działań i harmonogram realizacji strategii innowacyjności.

Znajomość strategii innowacyjności tych przedsiębiorstw pozwoli na skuteczny rozwój całego ekosystemy innowacyjnego w Polsce – przykładowo projektom innowacyjnym zgodnym ze strategia tych grup będzie można nadać wyższe  priorytety w finansowaniu i w procesie rozwoju w ich wczesnej fazie.

• Polskie korporacje powinny zbudować systemy zarządzania pozyskiwaniem, rozwojem i komercjalizacją innowacji. Takie systemy powinny obejmować:

• Zdefiniowane procesy biznesowe i procedury, określające sposób zarządzania działaniami związanymi z kreacją, pozyskiwaniem i selekcją innowacji, rozwojem innowacyjnych rozwiązań i ich komercjalizacją.
• Dedykowane struktury organizacyjne, realizujące te procesy i procedury, „umocowane” odpowiednio wysoko w organizacji (np. członek zarządu lub dyrektor raportujący bezpośrednio do członka zarządu)
• System finansowania projektów innowacyjnych pozyskiwanych wewnątrz i z zewnątrz organizacji, uwzględniający długi horyzont realizacji oraz ryzyko niepowodzenia pojedynczych projektów.
• Dedykowany system portfelowego zarządzania projektami innowacyjnymi obejmujący też specjalny system kontrolingu poszczególnych projektów innowacyjnych
• System wskaźników (tzw. KPI) monitorujących efektywność działań innowacyjnych całej korporacji

• Polskie korporacje powinny też zwrócić szczególną uwagę na budowę proinnowacyjnej kultury organizacyjnej, obejmującej takie elementy jak:

• Stworzenie specjalnych warunków (miejsc pracy, działań) stymulujących kreację, przedsiębiorczość oraz współpracę pracowników wykraczającą poza obecne silosy organizacyjne
• System pozyskiwania, rozwoju i „retencji” pracowników o potencjale innowatorów (tzw. kreatorów)
• Dedykowany proinnowacyjny system motywacyjny (finansowy i poza finansowy) dla nagradzania skutecznych działań proinnowacyjnych obejmujący też aspekt praw autorskich
• Skuteczne podejście do zarządzania i akceptacji ryzykiem w przypadku innowacyjnych projektów.

2. Ponadto jako rozwiązanie docelowe proponujemy, by duże polskie korporacje, po pierwszych doświadczeniach z projektami innowacyjnymi, rozważyły celowość  stworzenia własnych korporacyjnych funduszy typu CVC, jako oddzielnych przedsiębiorstw w ramach własnej grupy.

3. Państwo powinno aktywnie stymulować działania proinnowacyjne największych spółek w Polsce

• Państwo tworząc politykę gospodarczą, której jednym z filarów są innowacje, powinno stworzyć rozwiązania instytucjonalne i regulacyjne, zmierzające do tego, by największe przedsiębiorstwa były w stanie efektywnie wykorzystywać innowacje tworzone w Polsce.

• Dla zachęcenia dużych przedsiębiorstw do wzmocnienia działań innowacyjnych konieczne jest stworzenie systemu proinnowacyjnych zachęt finansowych. W przypadku polskich korporacji, w których Państwo jest kluczowym akcjonariuszem, Państwo powinno też wykorzystać swoja rolę jako właściciela do stymulowania dynamicznych działań tych spółek:

• Wymagania od kierownictwa spółek podjęcia działań w celu stworzenia strategii innowacyjności
• Wdrożenia strukturalnych systemów zarzadzania pozyskiwaniem/kreacją, rozwojem i wdrażaniem innowacji
• Działań mających na celu tworzenia proinnowacyjnej kultury organizacyjnej
• Pozyskania/budowy kompetencji niezbędnych dla sprawnego w zakresie innowacji

• Docelowo Państwo powinno dążyć do stworzenia warunków stymulujących powstanie korporacyjnych funduszy inwestycyjnych, które są rozpoznawane na świecie jako jedno z najsprawniejszych „mechanizmów” do pozyskiwania innowacji z zewnątrz organizacji.

Celem rekomendacji jest przedstawienie konkretnych działań mających na celu ulepszenie systemu wsparcia dla start-upów obejmującego mechanizm wynajdowania i integracji członków społeczności start-upowej oraz finansowania start-upów.

Rekomendacje dotyczące wynajdowania start-upów:

• Stworzenie przyjaznego ekosystemu w ramach uczelni oraz innych przestrzeni networkingowych;
• “Wyłapywanie” i pomoc nowym podmiotom w chwili rejestracji.

Finansowanie start-upów:

• Wprowadzenie zwolnień podatkowych dla aniołów biznesu;
• Zachęcenie sektora prywatnego do zwiększenia zaangażowania kapitałowego w start-upy i uproszczenie procedur dla  inwestorów;
• Zwiększenie skuteczności i dostępności pomocy finansowej z Unii Europejskiej;
• Wzbogacenie instrumentów finansowania;
• Stworzenie zachęt systemowych np. podatkowych, które wspierałyby inwestycje w B+R.

Uzasadnienie:
Według badania fundacji STARTUP POLAND liczebność polskich startupów wynosi ok. 2,4 tys. podmiotów (głównie producenci oprogramowania). Są to przedsięwzięcia niezwykle skalowalne – ponad połowa polskich start-upów to eksporterzy oferujący rozwiązania będące nowością w skali globalnej. Niemal co trzeci startup osiąga roczny wzrost przychodów rzędu ponad 50%. Polska gospodarka potrzebuje przedsiębiorców aktywnych w obszarze nowych technologii zdolnych już w fazie początkowej szybko podbić rynek globalny (micro-multinationals), których sukces i ekspansja dzięki know-how i technologii zminimalizują wpadnięcie kraju w pułapkę średniego dochodu.

Jak wynajdować start upy?

1. Stworzenie przyjaznego ekosystemu w ramach uczelni oraz innych przestrzeni networkingowych

Naturalnym środowiskiem dla narodzin start-upów są uczelnie i to właśnie tam należy ich szukać. Aby środowiska akademickie w pełni realizowały ten potencjał, muszą  zacząć sprzyjać rozwojowi innowacji. W tym celu konieczna jest zmiana myślenia, zwiększenie poziomu zaufania do biznesu oraz zmiany programowe na uczelniach. Postulowane zmiany obejmują takie działania jak:

• zapewnienie styczności środowisk akademickich ze światem biznesu, żeby lepiej identyfikować zapotrzebowanie na innowacje;
• dodanie uczelniom misji komercjalizacyjnej (a nie tylko dydaktycznej) i zmiana sposobu myślenia (uniwersytety wciąż jeszcze nie rozumieją korzyści związanych z komercjalizacją badań);
• rozwiązanie problemu kto komercjalizuje wynik badań – naukowiec czy uczelnia. Obecnie bowiem brak dobrego modelu dla takiego transferu własności intelektualnej, co powoduje blokadę patentów na uczelniach;
• zmiana modelu wyceny patentów przez uczelnie (według metodologii uniwersyteckiej patenty są czasem warte wielokrotnie więcej niż rynek jest gotowy za nie zapłacić);
• Prowadzenia przez uczelnie biznesowych programów akceleracyjnych.

Oprócz zmian na uczelniach, niezwykle istotne dla lepszej identyfikacji sceny start-upowej jest także tworzenie w przez sektor publiczny i prywatny przestrzeni integrujących społeczność start-upową (inkubatory, kampusy), umożliwiających wymianę doświadczeń pomiędzy obecnymi lub przyszłymi przedsiębiorcami,  mentoring, pozyskanie finansowania, kontakty z funduszami VC, kontakty start-upów z korporacjami. Każde miasto powinno mieć przynajmniej jedną darmową przestrzeń wspieraną przez uczelnie, władze lokalne lub korporacje. Takie przestrzenie powinny być także platformą networkingu z ekosystemami start upów z innych krajów.

2. „Wyłapywanie” i pomoc nowym podmiotom w chwili rejestracji

Jednym z efektywnych sposobów na dotarcie do polskich start-up’ów jest “wyłapywanie” podmiotów w trakcie procedur związanych z rozpoczęciem działalności biznesowej w sektorze wysokich technologii (np. rejestracji domeny lub firmy) oraz w ramach programów akceleracyjnych i oferowanie im np.  konkretnego wsparcia mentoringowego, aby firmy wiedziały jak rozwijać swój biznes (m.in. postulat stworzenia pod auspicjami instytucji publicznej  bazy akredytowanych mentorów z różnych dziedzin). Wsparcie mentoringowe i programy akceleracyjne są niezwykle istotne dla pobudzenia aktywności bardzo obszernej grupy start-upów tj. tych przedsiębiorców, którzy wprawdzie doceniają swój produkt, ale nie interesuje ich dalszy rozwój biznesu, nie chcą skalować aktywności i podjmować ryzyka. Kompleksowy program wsparcia oprócz wartości dodanej dla start-upów byłby spoiwem łączącym start-upy na bardzo wczesnym etapie rozwoju.

Jak finansować?
Łatwy dostęp do różnych źródeł finansowania jest niezbędny do rozwoju każdej działalności gospodarczej, a w szczególności dla startupów. Konieczne jest zwiększenie aktywności inwestycyjnej prywatnych aniołów biznesu, wprowadzenie zachęt podatkowych i rozszerzenie instrumentów finansowania oraz zwiększenie liczby inwestorów, którzy poza pieniędzmi oferują niezbędną wartość dodaną – wiedzę, kontakty czy pomoc w prowadzeniu działalności.

1. Wprowadzenie zwolnień podatkowych dla aniołów biznesu

Na początku życia startupów rola aniołów biznesu jest kluczowa. Dzięki ich wsparciu, młode przedsiębiorstwa mają szansę na pozyskanie funduszy, najczęściej większych niż początkowy własny wkład na rozpoczęcie działalności. Na tym etapie nie mają jeszcze dostępu do finansowania venture capital. Aniołowe biznesu podejmują znaczące ryzyko – inwestują własne fundusze bez żadnej gwarancji sukcesu dofinansowanego przedsięwzięcia. Niezbędne są rozwiązania prawne, które zachęcą aniołów biznesu do większej aktywności w Polsce. Dziś jest niestety minimalna. Aniołowie biznesu są najbardziej aktywni w krajach, które wprowadziły systemy zachęt podatkowych. W Unii Europejskiej na takie rozwiązania zdecydowały się: Belgia, Francja, Irlandia, Włochy, Niemcy, Luksemburg, Portugalia i Wielka Brytania.

2. Zachęcenie sektora prywatnego do zwiększenia zaangażowania kapitałowego w start-upy
   i uproszczenie procedur dla inwestorów

Z każdym rokiem rośnie zainteresowanie przedsiębiorców finansowaniem start-upów (np. program SYNChem na wsparcie badań naukowych i prac rozwojowych nad nową generacją produktów w przemyśle chemicznym realizowany przez NCBR i z firmę Synthos S.A). Polskich i zagranicznych inwestorów do inwestowania w polskie start-upy mogą w jednak zniechęcać zbyt skomplikowane regulacje i wymogi proceduralne np.

• skomplikowana procedura złożenia podpisu przez inwestora zagranicznego w przypadku braku możliwości osobistego stawiennictwa pod podwyższeniem kapitału polskiej spółki wymagająca pełnomocnictw, apostile MSZ, oryginału wyciągu z instytucji odpowiadającej naszemu KRS;
• podobna sytuacja występuje w przypadku każdego zgromadzenia wspólników, po którym dokument zostaje wysłany do Krajowego Rejestru Sądowego co zdecydowanie utrudnia i znacznie wydłuża m.in. proces finalizowania inwestycji oraz przelewu środków, co może skończyć się całkowitym zablokowaniem rozwoju start-upu.

Postulujemy, aby maksymalnie uprościć procedury przewidziane dla polskich i zagranicznych inwestorów m.in. poprzez likwidację konieczności posiadania notarialnie potwierdzonego apostille oraz umożliwienie elektronicznego składania wniosków do Krajowego Rejestru Sądowego, bez konieczności posiadania przez wszystkie strony bezpiecznego podpisu elektronicznego. Z kolei instrumentem zachęcającym kapitał prywatny i uwiarygadniającym dofinansowywane przedsięwzięcie może być m.in. zaangażowanie środków publicznych (nawet na poziomie 10-15%) poprzedzone wnikliwą procedurą ewaluacyjną.

3. Zwiększenie skuteczność i dostępności pomocy finansowej z Unii Europejskiej

Wiele unijnych pieniędzy wydaje się na wsparcie przedsiębiorczości. Skuteczność mierzy się jednak wyłącznie liczbą założonych małych firm zamiast okresem ich przetrwania na rynku i rozwojem do poziomu średnich lub dużych firm. Przyznawanie środków obwarowane jest ponadto wieloma ograniczeniami proceduralnymi.  W przyznawaniu dotacji potrzebna jest natomiast swoboda i większe zaufanie do przedsiębiorców ze strony organizacji dysponującymi funduszami. Dobrym przykładem jest działalność Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, który dokumentację rozliczającą w programie GO_ GLOBAL sprowadził do niezbędnego minimum.

Warto rozważyć również wprowadzenie interaktywnych konsultacji nad wyborem najbardziej przydatnych i skalowalnych projektów, które będą miały szansę się rozwijać i pozytywnie wpływać na rozwój innych pomysłów.

Ponadto postulujemy opracowanie lepszego mechanizmu dystrybuowania środków finansowych z Unii Europejskiej, aby wspierać tych inwestorów, którzy oferują wsparcie nie tylko finansowe, ale także merytoryczne. Jednym z pomysłów moze byc przyznawanie śodków polskim programom akceleracyjnym na niewielkie inwestycje w każdy podmiot, ktory ukonczył ich program oraz wsparcie finansowe na część edukacyjną (w formie np. grantu rocznego)

4. Wzbogacenie instrumentów finansowania

Tworzenie prostych i przejrzystych instrumentów inwestycyjnych powinno być priorytetem dla tworzenia odpowiednich przepisów.

Dobrym przykładem są rozwiązania stosowane w Stanach Zjednoczonych: 90% amerykańskich startupów korzysta z mechanizmu convertible debt. To pożyczka udzielana przez inwestora, najczęściej anioła biznesu albo fundusz seed capital, z możliwością konwersji na udziały przy spełnieniu konkretnych warunków. Popularność tego mechanizmu wynika z faktu, że convertible debt jest transparentnym dokumentem, którego warunki mieszczą się zazwyczaj na jednej stronie A4, umożliwiając szybki przelew środków.

Drugi bardzo popularny mechanizm to tzw. option pool (pula opcji). W Polsce istnieje w formie tzw. phantom shares. Jest to imitacja amerykańskiego mechanizmu option pool, który umożliwia istnienie nieprzypisanych do nikogo udziałów. W Polsce takie rozwiązanie jest niemożliwe do zrealizowania w spółce z o.o., a także bardzo utrudnione w spółce akcyjnej.

Kolejne proponowane rozwiązanie to fundusz funduszy dla prywatnych fund managerów. Z uwagi na inny profil ryzyka czasem trudne jest  łączenie kapitału prywatnego z państwowym. Rozwiązaniem mogłoby być stworzenie państwowego funduszu funduszy, który będzie jedynym dostawcą kapitału, a fund managerowie będą wybierani w drodze konkursów, a ich wyniki w pełni publiczne. Pozwoli to na weryfikację i selekcję najlepszych managerów, którzy będą dostawać więcej środków w przyszłości.

Kolejnym instrumentem finansowania mógłby być uproszczony kontrakt na opcje pracownicze – nie opodatkowane w żaden sposób w momencie przyznania (tylko w momencie sprzedania) – jako alternatywa do płacenia pensji, na którą start-up często nie ma pieniędzy

5. Stworzenie zachęt systemowych np. podatkowych, które wspierałyby inwestycje w B+R

Potrzebne jest opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu wsparcia fiskalnego dla działalności B+R, zachęcającego do prowadzenia prac B+R i generowania w ich ramach własności intelektualnej oraz komercjalizacji wyników tych prac. Aby zapewnić zwiększenie nakładów na działalność B+R w Polsce oraz jedocześnie przeciwdziałać transferowi własności intelektualnej za granicę system taki powinien zapewnić obniżenie kosztów prowadzenia prac B+R oraz zwiększyć opłacalność komercjalizacji wyników prac B+R w Polsce.  Założenia nowego kompleksowego systemu powinny obejmować co najmniej takie aspekty jak:

• uatrakcyjnienie ulgi podatkowej z tytułu ponoszenia kosztów B+R,
• wprowadzenie super ulgi podatkowej dla podmiotów przeznaczających znaczące środki na działalność B+R,
• wprowadzenie ulgi podatkowej typu patent box wspierającego komercjalizację wyników prac B+R na terenie Polski.

2. Władza publiczna oraz podmioty gospodarcze, a także konsumenci stoją przed wspólnym wyzwaniem wykorzystania procesu cyfryzacji, która stwarza nowe szanse skokowego zwiększenia efektywności działania w sferze produkcyjnej oraz w sektorze publicznym, jak również nowe szanse dla podwyższenia bezpieczeństwa i komfortu funkcjonowania gospodarstw domowych. Władza publiczna powinna wspierać robotyzację procesów wytwórczych oraz obsługi gospodarstw domowych, a także upowszechnianie się gospodarki współdzielenia się zasobami (sharing economy). Należy dostrzec i wykorzystać nowe szanse. Każdy, kto wykreuje, zrozumie i zaakceptuje nowe reguły postępowania, może więcej konsumować i jednocześnie zmniejszyć zużycie nieodnawialnych zasobów naturalnych oraz ograniczyć negatywny wpływ swej aktywności na środowisko naturalne.

3. Szczególnie trudne wyzwania pojawiają się w sektorach energetyki i transportu, w których cyfryzacja procesów wytwarzania oraz zużywania zasobów pozwala na redukcję zużycia nieodnawialnych nośników energii pochodzenia organicznego. Procesy rozwojowe powinny być skoordynowane w skali europejskiej, przy uwzględnieniu zróżnicowanego dostępu do poszczególnych rodzajów nośników energii oraz zróżnicowanej zdolności gospodarek poszczególnych krajów do realizacji wieloletnich programów rozwojowych. Koordynacja prowadzona przez władze publiczne nie może ograniczać funkcjonowania mechanizmu rynkowego, który w długim okresie zapewnia bardziej racjonalną alokację zasobów niż administracyjne decyzje promujące lub blokujące określone procesy gospodarcze.

4. Upowszechnianie cyfryzacji w każdej grupie wiekowej w społeczeństwie wymaga uzupełnienia programów edukacji i upowszechnienia nowych form kształcenia, które powinno przekształcać się w kształcenie ustawiczne (Lifelong Learning).

Pierwsze miesiące stosowania podatku od niektórych instytucji finansowych wskazują na występowanie negatywnych skutków dla gospodarki, zwłaszcza na zaburzenia na rynku międzybankowym i zmniejszenie dostępności kredytów długoterminowych, co w szczególności będzie negatywnie wpływało na rozwój bankowości hipotecznej. Rozpoczyna się proces substytucji polegający na wypieraniu kredytowania gospodarki przez finansowanie deficytu budżetowego.

Zgodnie z wcześniej wyrażanymi obawami konstrukcja podatku zaburza dotychczasowe relacje biznesowe między bankami i ich klientami.
Jednocześnie odnotowujemy, że niektóre zapisy ustawy są sprzeczne z deklarowaną polityką rządu, gdyż prowadzą do ograniczenia dostępności taniego kredytu dla polskich przedsiębiorstw, obniżenia konkurencyjności polskich podmiotów za granicą (poprzez opodatkowanie aktywów zagranicznych oddziałów polskich banków) oraz utrudniają proces finansowania mieszkalnictwa (poprzez zastosowanie ogólnych zasad opodatkowania do banków hipotecznych).

Uznając prawo Państwa do nakładania obciążeń podatkowych na podmioty gospodarcze, należy dążyć do takiego kształtowania podatków, które nie będą negatywnie wpływać na rentowność poszczególnych sektorów gospodarczych.

Rekomendujemy wprowadzenie zasadniczej zmiany w podatku bankowym polegającej na zmianie podstawy opodatkowania i oparciu jej na rzeczywistych wynikach finansowych działalności zamiast na sumie aktywów.

Uzasadnienie:
Kilka miesięcy funkcjonowania podatku bankowego pokazało, że instytucje finansowe podjęły działania w celu dostosowania sposobu swojego działania do nowych obciążeń fiskalnych, a dochody budżetowe z tego tytułu będą istotnie niższe od pierwotnych założeń. Wysoki poziom obciążenia podatkowego spowodował, że banki podjęły działania dostosowawcze, zmierzające m.in. do zmiany oferty kredytowej, obniżenia oprocentowania depozytów, a także wzrostu zaangażowania w aktywa typu „tax-free” jakimi stały się obligacje Skarbu Państwa. Nie są to zmiany sprzyjające realizacji strategii długookresowego, odpowiedzialnego rozwoju. W szczególności ograniczają wzrost stopy oszczędności oraz zachęcają do finansowania deficytu budżetowego kosztem kredytów gospodarczych. Podatek od aktywów stanowi również zagrożenie dla stabilności mniej rentownych instytucji finansowych. Ponadto, w ocenie podatników ustawa zawiera liczne nieprecyzyjne zapisy, które powodują niepewność rozliczeń podatkowych. Z tych powodów warto już po kilku miesiącach funkcjonowania podatku dokonać przeglądu jego funkcjonowania i zaproponować rozwiązanie, które będzie bardziej neutralne z punktu widzenia wpływania na strategie biznesowe banków i ich klientów. Podatek wprowadził również nierówne zasady dla wszystkich instytucji finansowych, gdyż część z nich została z niego zwolniona. Próg kwotowy zwolnienia od podatku na poziomie 4 mld zł dla banków oraz 2 mld zł dla zakładów ubezpieczeń jest zdecydowanie zbyt wysoki w warunkach polskiego rynku finansowego. Narusza to równe zasady konkurowania na rynku finansowym.

Uzasadnienie:
Polacy „jako konsumenci” docenili bezpieczeństwo i wygodę płatności bezgotówkowych – wg szacunków Narodowego Banku Polskiego już ponad połowa Polaków woli płacić bezgotówkowo, a liczba samych tylko kart płatniczych w naszych portfelach przekracza 35 mln.Badania pokazują, że Polacy chcieliby równie wygodnie i bezpiecznie płacić „jako obywatele”, czyli regulując należności publiczno-prawne:

• ponad 70% osób korzystających z kart płatniczych chciałoby płacić kartą w urzędzie,
• ponad 70% takich osób chciałoby móc opłacić kartą podatek dochodowy lub mandaty.

Dla rozwoju akceptacji płatności kartowych w sferze publicznej nie ma żadnych barier prawnych czy  technologicznych. Co ważne od strony kosztów, dla takich płatności nie tylko obowiązują ustawowe ograniczenia opłaty Interchange Fee, ale i dodatkowe ograniczenia górnego pułapu takich opłat w sferze publiczno-prawnej wprowadzone lokalną decyzją polskich banków zaangażowanych w funkcjonowanie jednej z organizacji specjalizującej się w zakresie technologii i rozwiązań płatniczych w celu umożliwienia i przyspieszenia rozwoju akceptacji w sektorze rządowym i samorządowym. W praktyce opłata IF w przypadku płatności publiczno-prawnych kartą debetową nie może wynieść więcej niż 20 groszy, a w przypadku płatności kartą kredytową więcej niż 30 groszy – niezależnie od opłacanej kwoty.

Wdrożenie akceptacji nowoczesnych, elektronicznych instrumentów płatniczych to nie tylko wygoda dla obywateli. To również większe bezpieczeństwo, lepsze zabezpieczenie przed oszustwami oraz większe możliwości kontroli. To znaczne zwiększenie szybkości obsługi oraz obniżenie kosztów obsługi płatności, co pokazują przykłady wdrożeń płatności kartowych w jednostkach administracji publicznej i w transporcie miejskim w rosnącej liczbie polskich samorządów.

Rozwiązania przedstawiane w ramach tej rekomendacji są zbieżne z rządowymi priorytetami określonymi w Programie rozwoju cyfrowej i bezgotówkowej gospodarki, łączącym działania przedstawicieli administracji rządowej oraz biznesu. Program ten ma na celu na celu usprawnienie działania administracji publicznej i zapewnienie warunków do rozwoju innowacyjnej i konkurencyjnej gospodarki.

W świetle przyjętych nowych regulacji UE dot. stawek referencyjnych rekomenduje się, aby kraje UE przeprowadziły reformę stawek referencyjnych rynku pieniężnego uwzględniając:

1. Modernizację obecnych stawek referencyjnych, na których bazuje wycena bardzo dużej części instrumentów finansowych.
2. Stworzenie nowych stawek referencyjnych rynku pieniężnego, które stanowiłyby alternatywę do obecnie stosowanych.
3. Obniżyły ryzyko nieadekwatności stawek referencyjnych poprzez odniesienie ich do rzeczywistych transakcji zawieranych na rynkach referencyjnych. Ceny na rynkach referencyjnych powinny być gromadzone w systemach monitoringu cen transakcyjnych.

Z dotychczasowych analizy i doświadczenia Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową (IBnGR) jak również z prac analitycznych prowadzonych na rozwiniętych rynkach finansowych wynika, że:

1. wprowadzenie stawek rynkowych do wskaźników finansowych lub powiązanie wskaźników z realnie zawieranymi transakcjami obniża ryzyko niezgodności wynikające z Rozporządzenia Parlamentu i Rady w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki w instrumentach i umowach finansowych,
2. wprowadzenie do wyliczania stawek referencyjnych danych z rzeczywiście zawieranych transakcji obniża ryzyko systemowe na rynkach finansowych,
3. użycie danych transakcyjnych jest komplementarne do innych form szacowania stawek referencyjnych i w świetle regulacji Unii Europejskiej jest priorytetem.

Reforma powinna zapewnić poprawę funkcjonowania oraz odporność na manipulację stawek referencyjnych stosowanych w UE. Powinna wspomagać również system nadzoru. Modernizacja stawek referencyjnych powinna być przeprowadzona w sposób zapewniający bezpieczeństwo prawne i ekonomiczne systemu bankowego.

Wprowadzenie elementów rynkowych zapewni oparcie stawek referencyjnych (w szczególności nowych) o reprezentatywne zbiory transakcyjne instrumentów finansowych, tak aby zmniejszyć ryzyko manipulacji oraz zwiększyć transparentność i reprezentatywność stawek referencyjnych.

Celowe jest powołanie grupy roboczej, która kompleksowo zaprojektuje i będzie konsultowała proces reformy stawek referencyjnych w Polsce i dostosuje proces implementacji do potrzeb i charakterystyki rynku polskiego. Grupa Robocza powinna składać się nie tylko z przedstawicieli banków ale również regulatorów i innych interesariuszy systemu finansowego. Ponadto reforma stawek referencyjnych, jak również zrozumienie stawek referencyjnych, powinno być komunikowane finalnym użytkownikom i konsumentom.

Stałe stopy procentowe w kredytowaniu długoterminowym są standardem na rynkach rozwiniętych. Stałe oprocentowanie kredytu jest postrzegane jako lepiej chroniące konsumenta przed zmiana stóp procentowych. Zmniejsza ryzyko systemu finansowego związanego z niewywiązaniem się klienta ze zobowiązań kredytowych.

Z inicjatywy IBnGR na początku 2016 roku dwadzieścia banków działających w Polsce przystąpiło do inicjatywy wypracowania standardowych zasad, które byłyby oferowane w kredytach hipotecznych. Wypracowanie tych zasad oznaczać będzie:

1. uczynienie oferty kredytowej bardziej zrozumiałej i przystępnej dla klientów,
2. lepsze dopasowanie profilu ryzyka kredytu do możliwości przyjmowania ryzyka przez konsumenta,
3. wypracowanie instrumentów prawnych i finansowych do systemowego do przejęcia ryzyka stóp procentowych od klientów i zabezpieczania ryzyka stałej stopy procentowej w systemie bankowym.

Jednym z wymiarów internacjonalizacji jest realizacja zamówień publicznych ogłaszanych i przeprowadzanych w oparciu o własne zasady przez organizacje międzynarodowe, takie jak Bank Światowy, ONZ i jego agendy. Do tej pory udział polskich firm na tym rynku był marginalny. Informacyjne programy publiczne wspierają działalność firm w tym zakresie i są z pewnością potrzebne. Nie wystarczają jednak, aby dynamicznie i skutecznie zapewnić udział w przetargach.

Zorganizowanie platformy składającej się z potencjalnych beneficjentów tych przetargów oraz przedstawicieli instytucji finansowych operujących równolegle na polskim rynku i rynku, gdzie zamówienie jest ogłaszane może wzmocnić działalność informacyjną wspieraną publicznie oraz doprowadzić do rzeczywistych rezultatów.

Dlatego, zapraszamy wszystkich zainteresowanych do dołączenia do zawiązanej przy EKF inicjatywy powołania platformy wsparcia polskich firm, w tym rodzinnych eksporterów towarów i usług, których odbiorcami są organizacje międzynarodowe.

2. Czynnikami decydującymi o wzroście inwestycji jest i będzie otoczenie prawno-regulacyjne oraz oszczędności krajowe.

3. System prawny powinien być stabilny, przejrzysty i zrozumiały dla uczestników życia gospodarczego tak, by niepewność w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych mogła być ograniczona do akceptowalnego poziomu (obecnie jest to najistotniejszy czynnik wpływający na decyzje o rozpoczynaniu inwestycji).

4. Polityki makroekonomiczna, powinna wpływać na zwiększenie skłonności do oszczędzania we wszystkich sektorach polskiej gospodarki (czyli gospodarstwach domowych, przedsiębiorstwach i finansach publicznych).

Wstępne uwagi:
Wypada stwierdzić, że istnieje korelacja między jakością systemu prawnego a sprawnością funkcjonowania gospodarki. Im wyższa jakość systemu prawnego, tym sprawniejsza gospodarka, jakkolwiek nie jest to zależność ścisła, ponieważ system nie jest czynnikiem jedynym.Polski system nie wyznacza kierunków funkcjonowania gospodarki – przeciwnie, poprzez definiowanie materii konstytucyjnej dla ograniczenia wolności gospodarczej zdaje się jedynie zachęcać do wprowadzania restrykcji. Przez to brak jest determinacji do kształtowania, wspierania wolności gospodarczej, która niejako istnieje sama przez się i co najwyżej należy ją ograniczać.Relacje te winny zostać biegunowo odwrócone – system prawny powinien opierać się na założeniu, że nie ma wolności gospodarczej, a powinna ona być. Prawodawca powinien każdą interwencję ustawodawczą, obojętne czy w ramach reglamentacji działalności, czy w ramach regulowania bezpieczeństwa powszechnego, oceniać z punktu widzenia tego, czy określona regulacja utrzymuje, czy zwiększa wolność gospodarczą. Dopiero jako drugie kryterium powinien być brany pod uwagę interes publiczny. Jeżeli bowiem nie da się tych dwóch wartości pogodzić, to oznacza, że nowe prawo, choćby zasadnie potrzebne ze względów społecznych, pozostaje w sprzeczności z zasadą wolności gospodarczej, której powinno się przyznawać prymat.

Rekomendacje szczegółowe:

1. Prawo wymaga stabilizacji. Należy wyeliminować stany, w których prawo – nim właściwie wejdzie w życie – wymaga zmian lub zastąpienia nowymi rozwiązaniami. Kształt prawa stabilny – to prawo, które może uzyskać trwałe zakotwiczenie w orzecznictwie, a przez to porządkować system prawny. Każda interwencja ustawodawcza powinna być zatem przemyślana, aby wykluczyć, a co najmniej ograniczyć konieczność zmiany.
2. Uprawniony staje się postulat kodyfikacji, rozumianej jako instrument porządkowania prawa. Tak rozumiane porządkowanie prawa pozwala na zebranie zespołów norm dedykowanych określonej potrzebie społecznej w ujęcie jednolite systemowo.  I niekoniecznie musi tu chodzi o kodyfikację w tradycyjnym rozumieniu jako unormowanie dziedzin wspólnych (jednorodnych), lecz jako konsolidację ustaw podporządkowanych jednemu zagadnieniu, podobnie jak to mam miejsce w wielu krajach Europy kontynentalnej, w szczególności w Niemczech. Konsolidacja taka wychodzi naprzeciw potrzebom regulacji i nie jest zależna od dogmatycznego podejścia do procesu tworzenia i stosowania prawa.
3. Wykładnia systemowo – celowościowo (dynamiczna), powinna być szerzej stosowana i, jeśli nie dominować, to trwale być ugruntowywana w praktyce orzeczniczej, zwłaszcza organów administracji. Organy stosowania prawa nie mogą być ślepe wobec zmieniającej się rzeczywistości społecznej czy gospodarczej. Odchodzenie od wyłącznie wykładni gramatycznej staje się koniecznością.
4. Inwentaryzacja i monitoring prawa gospodarczego są sprawami zaniedbywanymi przez ostatnie lata. Konieczne jest dokonanie kompleksowego przeglądu systemu prawa, celem zweryfikowania, czy:

• system jest kompletny (a nie jest),
• czy wymaga zmian, uzupełnień, szerzej – modernizacji,
• czy i w jakich materiach wymaga uregulowania.

Istnieje potrzeba, aby jakiś określony podmiot, niezależny od rządu, był odpowiedzialny za tak rozumiany monitoring, ponieważ tylko wówczas można liczyć na to, że zostaną dokonane właściwe oceny i zidentyfikowana potrzeba dokonania koniecznych zmian.

Rekomendacja
Jedynym wyspecjalizowanym sądem PWI obecnie działającym w Polsce jest Sąd Wspólnotowych Znaków Towarowych i Wzorów Przemysłowych. Obejmuje on tylko mały wycinek praw własności intelektualnej. Jednocześnie jest to modelowy przykład sprawnie funkcjonującego sądu – zarówno pod względem szybkości rozstrzygnięć, jak i spójnego i przewidywalnego orzecznictwa. Wszystkie inne spory dotyczące PWI trafiają do sądów powszechnych.
Wprowadzenie jednolitego systemu wyspecjalizowanych sądów obejmującego wszystkie prawa własności intelektualnej może zostać dokonane na jeden z poniższych sposobów:

• przez utworzenie odrębnych sądów,
• przez utworzenie wyspecjalizowanych wydziałów w ramach istniejących struktur,
• przez wprowadzenie specjalizacji dla wybranych sędziów, do których trafiałyby sprawy
  z zakresu PWI.

Aby był to spójnie działający system, należałoby zapewnić, aby powstały wyspecjalizowane sądy dwóch instancji. Wprowadzenie któregoś z powyższych modeli jest stosunkowo proste i nie wymaga istotnych nakładów.

Uzasadnienie
Polskie prawo jest zharmonizowane z prawem UE i poza drobnymi wyjątkami spełnia wysokie standardy międzynarodowe. W ostatnim czasie toczy się dyskusja na temat reformy PWI w taki sposób, aby prawa wyłączne nie blokowały postępu i rozwoju technologii. Niezależnie nie od tego, jak zakończy się ta dyskusja i w jakim kierunku pójdzie ewentualna ewolucja PWI, kwestia systemu wyspecjalizowanych sądów własności intelektualnych nie budzi wątpliwości i stanowi powszechnie przyjęty standard. Z raportu amerykańskiego urzędu patentowego w 88 na 90 krajów objętych badaniem funkcjonują wyspecjalizowane sądy do spraw własności intelektualnej. Są to nie tylko wiodące kraje w dziedzinie innowacyjności, takie jak Stany Zjednoczone, Japonia i UE, ale również na przykład Rosja, Turcja czy Białoruś.
Dlaczego wyspecjalizowane sądy PWI stały się w ciągu ostatnich kilkunastu lat standardem? Jest tak
z kilku powodów. Po pierwsze, ze względu na szybki rozwój technologii, prawo często nie definiuje precyzyjnie wielu nowych pojawiających się obszarów i rolą sądów jest dokonywanie interpretacji prawa – które nie zawsze nadąża – zgodnie ze zwyczajami rynkowymi i trendami w orzecznictwie innych krajów. Po drugie, rozstrzyganie sporów z zakresu PWI wymaga wiedzy specjalistycznej,
a czasami nawet wykształcenia innego niż prawnicze. Na przykład w Niemczech, które są jednym
z trzech największych centrów rozstrzygania sporów patentowych w Europie, w składach orzekających zasiadają sędziowie z wykształceniem technicznym. Po trzecie, działalność takich sądów istotnie wzmacnia poczucie ochrony PWI dzięki temu, że rozstrzygnięcia są szybkie, przewidywalne i zgodne ze zwyczajami rynkowymi i trendami w orzecznictwie światowym.
Debata dotycząca wprowadzenia wyspecjalizowanych sądów toczy się w Polsce od ponad 10 lat. Inicjatywa ta nie jest kontrowersyjna i jest popierana przez przedstawicieli środowiska (w tym UPRP). Wprowadzenie takich sądów zwiększyłoby istotnie pewność obrotu w zakresie obrotu PWI. Dzięki temu inwestowanie w innowacyjne przedsięwzięcia, które i tak są obarczone wysokim ryzykiem, nie generowałoby dodatkowego ryzyka polegającego na niepewności w zakresie PWI. Ponadto stworzyłoby to warunki do dalszego przesuwania się polskich przedsięwzięć w górę łańcucha wartości – tworzący się obecnie rynek komercyjnego wykorzystywania usług i produktów innowacyjnych
z czasem ewoluowałby w rynek, na którym przedmiotem obrotu w coraz większym stopniu byłyby licencje i prawa do korzystania z innowacyjnych produktów, a nie tylko same produkty.