IDEA SEKTOROWEGO CENTRUM USŁUG AML
Każda instytucja sektora finansowego ma świadomość, że wykorzystując jedynie własne dane, nie jest w stanie skutecznie ocenić pełnej aktywności transakcyjnej swoich klientów i związanych z tym ryzyk z obszaru AML/CFT (ang. Anti-Money Laundering/Counter Financing of Terrorism). Brak wymiany informacji pomiędzy uczestnikami sektora, nawet przy dużych nakładach inwestycyjnych oraz znacznej pracochłonności poszczególnych procesów AML/CFT, nie daje gwarancji znaczącej poprawy jakości otrzymywanych efektów. Dodatkowo wzrasta ryzyko wynikające z nienależytego wypełniania obowiązków regulacyjnych. Dlatego też uruchomienie wymiany informacji pomiędzy instytucjami obowiązanymi[1], jako czynnik stymulujący podniesienie jakości tych procesów, dyskutowane i analizowane jest od wielu lat. Zwłaszcza, że jest to obszar, w którym banki nigdy ze sobą nie konkurowały.
Niestety efektywne wdrożenia sektorowe wciąż nie są powszechne. Wynika to przede wszystkim z konieczności uprzedniego przygotowania odpowiedniego otoczenia prawnego. Dla utworzenia tego rozwiązania w naszym kraju, za przełomowe można uznać powołanie, pod koniec 2017 r., systemu STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej), którego KIR jest operatorem. Praktycznie od momentu wdrożenia STIR, wspólnie z innymi podmiotami sektora bankowego myśleliśmy o jak najszerszym wykorzystaniu potencjału tego systemu. Wprowadzone w drugiej połowie 2019 r. zmiany w szeregu ustaw dały możliwość użycia danych przetwarzanych w STIR do realizacji zadań określonych w przepisach AML/CFT oraz wymiany informacji objętych tajemnicą bankową między bankami a KIR.
Przepisy te umożliwiły KIR i ZBP wspólne podjęcie misji utworzenia Sektorowego Centrum Usług AML (SCU AML), opierającego się w głównej mierze na STIR oraz na działających w KIR systemach płatności. Uważamy, że SCU AML będzie dla sektora bankowego realnym wsparciem, umożliwiając sprawne wdrażanie najlepszych praktyk i standaryzację działań w ramach procesów AML/CFT. Dziś po prawie dwóch latach prac projektowych jesteśmy praktycznie gotowi do uruchomienia usług dla pierwszych banków.
SEKTOROWOŚĆ JAKO KLUCZOWY CZYNNIK SUKCESU
Mechanizmy wprowadzania do legalnego obrotu środków z działalności przestępczej z każdym rokiem ewoluują, a przestępcy aktywnie wykorzystują szanse i luki, jakie daje otwarty rynek i postęp technologiczny. Przykładami mogą być tutaj przelewy natychmiastowe oraz łatwość transferu środków przy użyciu kryptowalut. Nadążyć za tym starają się zarówno legislatorzy, jak i uczestnicy rynku. Niestety koszty, jakie instytucje obowiązane ponoszą na wdrażanie poszczególnych wymogów są bardzo wysokie. Jednoznacznie wskazuje to, iż model w którym każdy bank samodzielnie, w swoim środowisku, realizuje cały szereg obowiązków, a powzięte wnioski i obserwacje zachowuje jedynie dla siebie, nie zapewnia odpowiedniej przewagi skuteczności nad kosztami i nie rokuje poprawy.
Jednym z głównych czynników mogących wpłynąć na poprawę jakości otrzymywanych efektów działań AML/CFT, jest uregulowanie i uruchomienie kanałów wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi instytucjami obowiązanymi. Dzisiejsze technologie dają ogrom narzędzi do analizy powiązań, przepływów czy anomalii, pod warunkiem, że są zasilane kompletnymi danymi. Tymczasem wiedza pojedynczej instytucji finansowej o zachowaniu jej klienta w sektorze czy też o profilu jego kontrahentów jest mocno ograniczona. Uruchomienie SCU AML umożliwi sektorową wymianę informacji, zwiększając wiedzę o kliencie i jego transakcjach.
Naszym celem jest podniesienie jakości procesów AML/CFT poprzez wymianę i współdzielenie informacji w sektorze bankowym oraz redukcja kosztów tego procesu poprzez standaryzację i centralizację pewnych działań. Planując wachlarz usług realizowanych przez SCU AML, koncentrowaliśmy się na sektorowej wartości dodanej, czyli różnego rodzaju strukturyzacjach, powiązaniach osobowych i transakcyjnych. Wykorzystanie danych z całego sektora powinno wpłynąć przede wszystkim jakość i pracochłonność procesów KYC (ang. Know Your Customer) i CDD (ang. Client Due Diligence), a także dać możliwość automatycznej identyfikacji ścieżki przepływów transakcji podejrzanych i zaangażowanych w to „kont mułów”, czyli rachunków utworzonych na tzw. słupy, które służą jedynie do zamaskowania rzeczywistego celu transferu środków.
Każda usługa SCU AML tworzona jest w ścisłej współpracy z bankami, co daje możliwość wykorzystania doświadczeń całego sektora dla kształtowania najlepszych praktyk i wdrażania standaryzacji działań w ramach procesów AML/CFT. Liczymy, że taki model współpracy przyczyni się do podniesienia jakości wszystkich składowych procesu u uczestników SCU AML. Jednocześnie uważamy, iż osiągniecie wskazanych celów jakościowych możliwe będzie przy relatywnie niskich nakładach, a w niedługim czasie pozwoli na znaczącą redukcję kosztów. Dzięki synergii wynikającej z centralizacji, standaryzacji i re-używalności wyników analiz, a w kolejnym etapie rozwoju – z modelu outsourcingu, powstaną zatem konkretne korzyści. W tej chwili koncentrujemy się na korzyściach płynących ze skalowalności kosztów usług SCU AML, a także identyfikacji operacyjnych wartości dodanych. Szeroki wachlarz usług połączony z możliwością współdzielenia kosztów – zarówno samej platformy informatycznej, jak i prac analitycznych po stronie SCU AML – powinien zapewnić odpowiednio niskie koszty.
KORZYŚCI JAKIE BANKOM I ICH KLIENTOM PRZYNIESIE POWSTANIE CENTRUM
Uruchamiając projekt wspólnie nakreśliliśmy obszary usług, w jakich widzimy największy potencjał sektorowy: sygnalizowanie podejrzanych rachunków oraz transakcji, informacje o kliencie firmowym, informacje o kliencie detalicznym, w tym wymiana informacji na temat klientów PEP (ang. Politically Exposed Persons), członków ich rodzin oraz osób znanych jako bliscy współpracownicy PEP (RCA, ang. Relatives and Close Associates), a także typowanie łańcuszków transakcji podejrzanych.
Gama usług oferowanych przez SCU AML w chwili uruchomienia opierać się będzie na danych klientów firmowych z systemu STIR. W pierwszej kolejności skupiliśmy się na udostępnieniu bankom usługi alertów transakcyjnych, analizujących transfery z udziałem podmiotów gospodarczych oraz wsparciu oceny ryzyka klienta, poprzez dostarczanie informacji o cechach klienta i jego stosunkach gospodarczych, o strukturze jego transakcji, charakterystyce kontrahentów oraz sygnalizacji wszelkich zmian wymagających zastosowania środków bezpieczeństwa finansowego. Obszary te wydają się dzisiaj newralgiczne – identyfikacja transakcji podejrzanych jest bardzo utrudniona, a upowszechnienie transferów natychmiastowych daje bankom jeszcze mniej czasu na analizy – dlatego właściwa ocena klienta w procesach KYC i CDD jest kluczowym elementem działań chroniących bank.
W kolejnym kroku, zgodnie z naszą roadmapą, dostarczymy usługi dotyczące oceny klientów indywidualnych. Ważną składową usług dla tego obszaru powinna stać się sektorowa lista PEP i RCA. Liczymy, że wymiana informacji pomiędzy członkami sektora bankowego na temat osób zweryfikowanych pod kątem PEP i RCA (zarówno przypadki weryfikacji pozytywnej – jest PEP lub RCA, jak i negatywnej – nie jest PEP lub RCA) wśród ich klientów, znacząco zmniejszy pracochłonność oceny, podniesie jakość klasyfikacji, poprawi aktualność posiadanych danych, a także zmniejszy liczbę fałszywych alertów.
Bazując na tym, że w KIR przetwarzana jest zdecydowana większość transakcji z sektora (dane z systemów Elixir, Express Elixir i STIR), mamy wyjątkową możliwość, aby SCU AML było unikalną platformą zapewniającą całościowe spojrzenie na ścieżkę przepływu środków, co dzięki wykorzystaniu modeli sztucznej inteligencji powinno umożliwić wdrożenie usługi typowania łańcuszków transakcji podejrzanych i predykcyjnej identyfikacji kont mułów.
W obszarze danych klienta firmowego, duży potencjał ma usługa weryfikacji rzeczywistego przedmiotu działalności firmy. Samodzielna analiza profilu transakcyjnego klienta przez bank jest praktycznie niemożliwa z uwagi na brak wiedzy o jego kontrahentach. Natomiast unikalny zestaw danych, jaki znajduje się w STIR, zawierający pełne dane obydwu stron transakcji, pozwala na prowadzenie kompletnych analiz i budowanie profili transakcyjnych.
Ograniczenie postrzegania korzyści, wynikających z funkcjonowania SCU AML, wyłącznie do podniesienia bezpieczeństwa samych banków byłoby jednak dużym uproszczeniem. Nieocenioną wartością wynikającą z funkcjonowania Centrum będzie przede wszystkim poprawa jakości kontaktu klienta z jego bankiem. Procesy nawiązywania relacji i późniejszy stały monitoring – dzięki szerszemu sektorowemu spojrzeniu na dane – powinny stać się efektywniejsze i szybsze.
Tomasz Roszak
Dyrektor Departamentu Zarządzania Danymi w KIR
[1]Instytucje wymienione w art. 2 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
