Relacje z trzech dni Europejskiego Kongresu Finansowego 2019

Dobra umowa byłaby lepsza dla naszych firm i obywateli. Ważne abyśmy zachowali bliskie relacje. Umowa wymaga zrozumienia i elastyczności po obu stronach. Zależy nam na tym, by nasze przyszłe relacje były oparte na bezpieczeństwie, handlu i kontaktach międzyludzkich. (…) Poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Wielkiej Brytanii pozostaje wysoki, a wymiana handlowa między Wielką Brytanią a Polską nadal rośnie pomimo niepewności wokół brexitu.

Wszyscy dużo mówią o tym, co dzieje się w Wielkiej Brytanii, ale to także Unia Europejska musi wziąć pod uwagę, jakie korzyści jej obywatele i firmy odniosą jeśli uda się zawrzeć porozumienie. Bez wątpienia brexit bez umowy nie jest dobrym scenariuszem z ekonomicznego punktu widzenia, ale w okresie przed końcem marca podjęliśmy przygotowania, mające na celu zapewnienie, że wyjście bez umowy nie doprowadzi do kryzysu i będziemy w stanie kontrolować i rozwiązywać wynikające z niego sytuacje.

Rynki kapitałowe w Europie są słabo rozwinięte, zwłaszcza jeśli spojrzymy na Europę Centralną i Wschodnią. Efektem tego są ograniczenia dostępu do kapitału dla rozwijających się firm, a w konsekwencji ograniczenia dla ich innowacyjności i tworzenia miejsc pracy. Aby koncepcja europejskiej Unii Rynków Kapitałowych odniosła sukces, konieczna jest ścisła współpraca sektora prywatnego i sektora publicznego. Kluczowe jest stworzenie innowacyjnym firmom warunków dostępu do lokalnych, jak i globalnych inwestorów. Należy unikać prowadzenia polityki, która budowałaby bariery dla przepływu kapitału. Szczególnie ważne jest to obecnie w kontekście brexitu.

Drugim istotnym obszarem jest skoncentrowanie się na małych i średnich przedsiębiorstwach poprzez zapewnienie im dostępu do kapitału potrzebnego do podejmowania działań i ryzyka. Trzecim czynnikiem, który decydować będzie o kierunkach rozwoju rynków kapitałowych w perspektywie dziesięciu, dwudziestu lat jest zmiana w myśleniu inwestorów o zielonych finansach oraz zrównoważonych i przyjaznych dla środowiska inwestycjach. Inwestorzy coraz bardziej wymagają, by firmy, w które mają inwestować, wspierały transformację w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.

Projektując nowe rozwiązania musimy brać pod uwagę to, co dziś nazywamy cyfrowym komfortem. Wszyscy jesteśmy przeciążeni ilością informacji i zadań, dlatego rozwaga w projektowaniu oznacza m.in. prostotę i ograniczenie wysiłku kognitywnego. Dla użytkownika, czy to klienta czy pracownika, ma znaczenie ile wysiłku musi włożyć w poznanie i użycie danego narzędzia. Ważne jest też ograniczenie dostarczanych danych tylko do tych, które można skutecznie wykorzystać. (…) Innym czynnikiem, który obecnie jest coraz bardziej istotny przy projektowaniu są względy środowiskowe. Standardem stała się troska o zrównoważony rozwój i o ochronę środowiska, np. poprzez ograniczenie odpadów i użycia plastiku. (…)

Kolejnym aspektem, który należy uwzględniać przy projektowaniu jest inkluzywność i branie pod uwagę różnic w mentalności. Przykładem może tu być podejście do fizycznych placówek, np. sklepów czy oddziałów banków. Wraz z rozwojem e-commerce zaczęto myśleć, że sklepy nie mają przyszłości. Okazało się jednak, że mamy do czynienia z fuzją zakupów inicjowanych online i odbieranych w sklepach. Podobnie banki muszą na nowo wymyśleć rolę swoich placówek.

Cyfrowa rewolucja, możliwości komunikacji i połączeń oraz Internet to wspaniałe technologie dla społeczeństwa. Zdemokratyzowały one dostęp do wiedzy. Problem pojawia się jednak wtedy, gdy Internet rzeczy staje się rzeczywistością. W takim świecie cyberzagrożenie staje się bliskie, powszechne i stale obecne. Rządy i sektor prywatny powinny lepiej współpracować, by zrozumieć naturę zagrożeń i by opracować reakcje na ataki, które na pewno będą miały miejsce. Pytanie jest jak będziemy na nie przygotowani, jak dobrze zorganizowani by dać sobie z nimi radę.

Po drugie trzeba opracować globalne reguły zachowań w dobie Internetu – wiedzieć co jest akceptowalne w świecie cyfrowym. Po trzecie, aby wiedzieć co jest bezpieczne konieczna jest przygotowanie techniczne. Dlatego powinniśmy opracowywać produkty i usługi proste dla konsumenta. Potrzebne są standardy informacyjne, dzięki którym przeciętny użytkownik może ocenić bezpieczeństwo danego urządzenia. Wszystkie urządzenia powinny też posiadać zdolność do aktualizowania swych zabezpieczeń.

Jesteśmy obecnie w trakcie rewolucji, którą nazwać możemy celowym czy ukierunkowanym finansowaniem. Rewolucja ta zmieni kapitalizm. Fundamentalnym problemem dla nas w finansach jest ułomność rynku, która przejawia się tym, że koszty społeczne wynikające ze zmian klimatu nie muszą być brane pod uwagę. Żaden gracz na rynku nie musi obecnie przyjmować odpowiedzialności za negatywne konsekwencje ponoszone przez całą społeczność w odleglejszej przyszłości, to znaczy poza zwykłym krótkoterminowym horyzontem czasowym. (...)

Europa stoi wobec rosnącej potęgi Chin i USA oraz agresywnej Rosji. Jeśli nie przyjmie skutecznej polityki dotyczącej wymiany handlowej, konkurencji, regulacji, imigracji, stosunków zagranicznych i obronności, to stanie się geopolitycznym karłem. W świecie supermocarstw obowiązuje zasada, że ci którzy dadzą się podzielić nie rządzą. Europa musi mieć wspólną wizję. W przeciwnym razie zostanie połknięta przez resztę świata.(…) Obecny czas to czas wielkiej niepewności. USA i Chiny są na kursie kolizyjnym, a Europa może odegrać ważną rolę, może być pomostem, łącznikiem pomiędzy Stanami Zjednoczonymi i Chinami. Może zaoferować wizję nowych reguł gospodarczych, handlowych i finansowych, które pomimo istniejących obecnie napięć i tarć zapewnią współpracę i konkurencję, która nie zniszczy globalnego porządku gospodarczego wypracowanego po II wojnie światowej. To jest kluczowa rola, jaką Europa może i powinna odegrać. Musi jednak mieć silnych liderów wierzących w Europę i gotowych wspólnie zdecydować jaką wizję Europa będzie miała na siebie samą, na region i na cały świat, aby zachować pokój i kontynuować rozwój gospodarczy.

Banki muszą na nowo budować swą architekturę biznesową ze względu na eksplozję technologii. Aby wygrać, banki będą musiały oferować tak szeroką i szybką obsługę, jakiej my jako konsumenci oczekujemy w gospodarce cyfrowej. Wytwarzanie produktów niekoniecznie będzie zadaniem do wykonania przez same banki. To zadanie banki mogą zlecić innym instytucjom.

Polska ma szansę być w pierwszej lidze europejskiej w trzech sektorach gospodarki: gier, B2B oraz farmacji. Wszystkie wymagają ciężkiej i systematycznej pracy oraz kreatywności, ale to właśnie w nich kluczowe kompetencje Polaków mogą być najlepiej wykorzystane.

Banki muszą zmieniać model biznesowy, próbując generować dodatkowe przychody poza przychodami odsetkowymi. Skupmy się na technologiach, które są najbardziej istotne dzisiaj i będą technologiami przyszłości. Takim obszarem jest umiejętność monetyzowania zaawansowanych danych. Zdolność przetrwania sektora bankowego będzie zależała od umiejętności analizy danych i oferowania produktów na zasadzie 360°.

Platformy mobilne generują wielkie zyski dla banków. Dzięki nim liczba posiadanych kont bankowych i zdolność dokonywania transakcji z bankiem wzrosły niebywale w ostatnich sześciu, siedmiu latach. Mobilność musi być wbudowana w architekturę biznesową banków.

Uniwersyteckie dyplomy będą miały datę ważności. Będą stawały się nieaktualne po pięciu czy dziesięciu latach. (…) Im bardziej będziemy w stanie łączyć różne domeny, tym bardziej będziemy zyskiwali przewagę na rynku pracy. (…) My ludzie powinniśmy koncentrować się na tym, w czym jesteśmy dobrzy, a nie na konkurowaniu z robotami w tym, w czym roboty mogą być dobre.

Biznes w Polsce inwestuje dziś zbyt mało w projekty badawczo- -rozwojowe, w nowe rozwiązania mające na celu bardziej wydajny wzrost. Konieczne jest organiczne zwiększanie wydajności oraz większe otwarcie na możliwości ekspansji zagranicznej. Jeśli kapitał zagraniczny zaangażuje się w projekty badawczo-rozwojowe to zaowocuje nowymi technologiami, nowymi produktami, które wzmocnią wydajność.

Kapitał jest globalny tak jak przepływy kapitału są globalne. Podstawowe pytanie odnośnie do kapitału nie dotoczy tego czy jest on krajowy czy zagraniczny, ale jaką wartość dodaną dla gospodarki kraju może on generować. (…) Polska jest kluczowym krajem w regionie Europy Środkowej. Bez powodzenia polskiej gospodarki ten region nie będzie prosperował. To zarówno szansa jak i odpowiedzialność Polski za cały region.

Choć doceniam znaczenie przejrzystości, to jednak nie akceptuję powszechnego prawa społeczeństwa do pełnego poznania kondycji finansowej korporacji. Istnieje również prawo korporacji do prywatności. Musi być zapewniona równowaga między otwartością a prywatnością.

Nie można mówić o solidarności jeśli nie dopuszcza się zróżnicowania. Solidarność wynika z moralnej odpowiedzialności i przejawia się w pomaganiu innym od nas wtedy, gdy nadejdą dla nich trudne czasy. Ale warunkiem koniecznym, by przejawiła się solidarność jest też wspólnota historyczna.

Łagodne wymogi regulacyjne doprowadziły do katastrofy. Obecnie banki są dużo lepiej dokapitalizowane i mają lepszą płynność. Ale dużym problemem jest tzw. kultura bankowa - banki nadal nie czują odpowiedzialności za gospodarkę. Jeśli to się nie zmieni to wszyscy będziemy przegrani.

Mimo że zatrudnienie rośnie, płace są zaskakująco niskie. Nie rozumiemy dlaczego tak się dzieje. Utrzymuje się więc niepewność co do tego, na ile stabilne jest zbliżanie się inflacji do celu inflacyjnego. Wpadnięcie w pułapkę deflacyjną miałoby bardzo dalekosiężne negatywne konsekwencje dla gospodarki.

Wojna na Ukrainie i powrót Rosji do modelu mocarstwa wskazują, że nie możemy opierać naszych relacji z Rosja na iluzjach. Zmiany granic nie mogą być wynikiem użycia siły. Dlaczego istnienie Unii Europejskiej jest problemem dla polityki Rosji? Gdyż Unia opiera się na wartościach. (…) W jakiej kondycji będzie Unia Europejska za dziesięć lat? Czy nadal będzie istnieć? Oczywiście tak. Dlaczego? Ponieważ Europejczycy zrozumieją, że jest to w ich wspólnym interesie. Przechodzenie przez liczne kryzysy nie czyni nas słabszymi. Wręcz odwrotnie, wzmacnia nas.

Polityka zapraszania imigrantów do Europy nie była dowodem solidarności Europy, ale klasycznym naruszeniem zewnętrznych granic Europy i kontroli tych granic. Jak możemy mówić o Europie, skoro nie możemy mówić o granicach Europy? (…) Konsekwencją takiej sytuacji może być jeszcze większe zagrożenie, którym jest pomysł ściślejszej Unii. To jest recepta na katastrofę. Większość Europejczyków nie popiera tego pomysłu.

Regulacje krępujące rynki finansowe nie zapewnią stabilności. Rynki i tak je obejdą. Trzeba dążyć do tego, by rynki stały się bardziej przejrzyste. Jeśli tak się nie stanie to może dojść do kolejnego kryzysu. Świat finansów jest tak nieprzejrzysty, że nawet inwestorzy nie wiedzą, jak działają nowoczesne instrumenty inwestycyjne.

Z czterech swobód wspólnego rynku Unii Europejskiej trzy działają sprawnie. Natomiast swoboda przepływu usług – która mogłaby służyć przede wszystkim tzw. krajom doganiającym, mającym głód sukcesu i wolę walki na rynku, czyli Europie Środkowej – nie działa prawie w ogóle. Jeżeli chcemy, by przyszłość krajów Europy Środkowej w Unii Europejskiej była świetlana, to w naszym wspólnym interesie jest, żeby swoboda przepływu usług zadziałała, zwłaszcza w tych dziedzinach, w których mamy przewagi konkurencyjne. Tam gdzie bogate kraje mają swoje przewagi konkurencyjne, ta swoboda działa już od lat.

Aby uniknąć upadłości, banki mogą zmniejszyć skalę swego działania, mogą zamykać oddziały i zmniejszać zatrudnienie, mogą sprzedać części swojego biznesu. Ta droga jest bezpieczniejsza i tańsza niż resolution. (…) Bank, który sobie nie radzi, powinien upaść. Resolution banku nie powinno oznaczać jego ‘zmartwychwstania’. (…)Tworzenie trzeciego filaru unii bankowej, czyli paneuropejskiego funduszu gwarancji depozytów dopiero się zaczyna. Bez tego elementu nie będziemy mogli zbudować skutecznego systemu.

W Europie jest zbyt wiele banków, wiele z nich jest nierentownych. Poziom kredytów niespłacanych jest bardzo wysoki. (…) Bez zmian strukturalnych w sektorze finansowym nie będzie rozwoju. Lepiej doprowadzić do nich szybciej niż zwlekać. (…) Kapitał własny banków, a nie pasywa kwalifikowane, które można konwertować na kapitał, powinien być wystarczająco duży.

Potrzebujemy infrastruktury, ale znacznie ważniejsze jest powszechne zrozumienie, że musimy działać wspólnie, gdy dojdzie do sytuacji kryzysowej, a nie zamykać przepływy przez granice i kierować się tylko interesami narodowymi. Co więcej, solidarność jest miła, ale konieczne są też regulacje prawne określające jak dzielić się zasobami gazu w przypadku jego niedostatku.

Epoka kamienia nie zakończyła się z powodu braku kamienia. Jej koniec wynikał z dokonanego skoku technologicznego, wynalezienia nowej technologii. Powinniśmy brać to pod uwagę w naszej strategii energetycznej. (…) Z perspektywy globalnej Europa może konkurować z gospodarkami o rozmiarze XXL takimi jak Chiny, Indie, Brazylia czy USA tylko jeśli państwa europejskie będą działały wspólnie i współpracowały w oparciu o kompromis, również w sektorze energetycznym.

Kwestiami spornymi są wyważenie właściwej równowagi pomiędzy agendą klimatyczną i agendą energetyczną Unii Europejskiej oraz „ex-ante compliance check”, czyli badanie kontraktów zawieranych przez poszczególne państwa nie po ich zawarciu lecz przed, aby uniknąć kontraktów, które naruszają bezpieczeństwo dostaw i łamią solidarność europejską.

Kryzysy finansowe były i będą; wszystkich ich nie unikniemy. Czasami kryzysy nie są wynikiem błędów, pomyłek, czy krótkowzroczności, ale pokus i złej struktury bodźców. Te typy kryzysów możemy i powinniśmy eliminować lub przynajmniej ograniczać. (…) Maksymalizacja wartości spółki jest tożsama z maksymalizacją wartości akcji tylko wtedy, jeśli cena jest właściwa, sprawiedliwa. Miraże mają to do siebie, że kiedyś się rozwiewają.

Kongres przez cały rok uczestniczy w istotnych debatach. (…) Wzięliśmy udział w publicznych konsultacjach Komisji Europejskiej dotyczących bezpieczeństwa dostaw gazu na szczeblu Unii Europejskiej, przygotowując stanowisko dzięki wsparciu ekspertów współpracujących z Europejskim Kongresem Finansowym. Stanowisko to jest kontynuacją debat i rekomendacji ubiegłorocznego Kongresu.

Wydaje się, że wychodzimy w Europie z największej recesji. Ale ważne jest, by zachować samodyscyplinę i wyhamowywać pewne projekty banków inwestycyjnych. Nie chodzi mi o projekty już realizowane, ale o wstrzymanie się z rozpoczynaniem zbyt wielu nowych. Jest to podobne do utrzymywania niskich współczynników długu do PKB, tak by można było stosować skuteczną antycykliczną politykę fiskalną.

Solidarność w świecie polityki oznacza, że jesteśmy razem, pomagamy sobie nawzajem, a gdy pojawia się zagrożenie to potrafimy bronić przed nim innych. (…) Byłoby niezwykle nieodpowiedzialne, gdybyśmy dopuścili do rozpadu Europy, gdyby zdominowały nas nacjonalizmy. Unia Europejska to projekt, który odniósł wielki sukces. Nie widzę dla niego alternatywy. Musimy jednak dać właściwą odpowiedź na potrzeby obywateli.

„Gdy mówimy o polityce innowacyjnej państwa, należy stworzyć instrumenty i instytucje, które zrobią coś, czego dziś jeszcze nie jesteśmy w stanie przewidzieć czy zaplanować. (…) Innowacyjność polega na wprowadzeniu w życie pomysłów w całym łańcuchu procesów – od momentu wynalezienia nowości do momentu sprzedawania jej na rynku. Innowacyjność musi służyć wzrostowi gospodarczemu. Wynalezienie nowego rozwiązania nie wystarczy.

Nie wierzę w korzyści płynące z programów stymulujących finansowanie instrumentami dłużnymi. Kryzys pokazał nam, jak ważny jest zdrowy budżet w latach tłustych, aby unikać kłopotów w latach chudych. Pakt Stabilności i Rozwoju jest elastycznym instrumentem reform, który pozwala poprawić konkurencyjność i obniżyć deficyt.

Mając na celu dywersyfikację naszej gospodarki, świadomie ograniczyliśmy tradycyjne oparcie się na systemie bankowym. Poświęciliśmy szczególną uwagę rozwojowi krajowego rynku obligacji i akcji jako alternatywnego kanału pozyskiwania funduszy, szczególnie przez sektor korporacyjny. Chcąc wzmocnić rozwój rynku kapitałowego, Malezja utworzyła Fundusz Rozwoju Rynku Kapitałowego.

Dotychczasowe motory rozwoju dla giełdy wyczerpują się, dlatego przed nami trudne decyzje dotyczące rynku kapitałowego, które wyznaczą drogę jego rozwoju na kolejne lata. Sprawy rynku są istotne dla całej gospodarki, która w dużym stopniu korzysta gdy ten dobrze funkcjonuje. Dlatego wszystkie decyzje dotyczące rynku kapitałowego traktujemy jako polską racją stanu.“

Wśród krajów UE Polska jest pionierem w zaawansowaniu prac związanych z poszukiwaniem i wydobyciem gazu z łupków. Jeśli w wielu krajach europejskich stan zaawansowania byłby zbliżony do polskiego, pozwoliłoby to na wzrost efektywności przedsięwzięć dzięki korzystaniu z efektu skali, np. w zakresie kosztów związanych z obsługą projektów

Wprowadzenie dwóch różnych reżimów nadzoru i uporządkowanej upadłości, jednego dla banków działających w strefie euro, a drugiego dla banków działających w krajach poza strefa euro, może zniekształcić pole gry na korzyść banków działających w strefie euro

Dla prywatnych inwestorów coraz trudniejsze staje się zaangażowanie w długoterminowe duże projekty, jakimi są projekty infrastrukturalne. Wynika to z profilu ryzyka tych projektów. Program „Polskie Inwestycje” wychodzi naprzeciw takim problemom.

To co robimy w Brukseli jest czasami traktowane jako nadmierne regulowanie gospodarki. Po tym co wydarzyło się od 2008 nie sądzę, że możemy jeszcze wierzyć w samoregulację. Regulacje muszą być w części narzucane z góry. Taka jest nauka płynąca z kryzysu.

Właściciele kapitału powinni w stopniu adekwatnym do swych udziałów ponosić koszty restrukturyzacji czy ratowania banków tak by ograniczyć skalę pomocy ze strony państwa oraz koszty ponoszone przez podatników.