1. improving the society’s labour-market participation, in particular:

• by stimulating the labour-market activation of the elderly or by increasing effective retirement ages,
• by stimulating the labour-market activation of women,
• by making teleworking more attractive,
• by ensuring measures to increase the mobility of labour supply,
• by shifting labour resources toward the most productive applications,

2. by developing a coherent immigration policy, in particular by full opening to the inflow of foreign workers (mostly from Ukraine and Belarus), and at the same time by ensuring comprehensive measures to enable such persons to settle in Poland permanently with their families. First and foremost, this means that solutions should be implemented as a matter of urgency in order to facilitate legal employment of foreign nationals and their acquisition of the right of permanent residence.

II.
A dominant view among the EFC experts is that improving the regulatory and legal stability should be regarded as a priority objective for the economic policy which would promote an increase in private investment. This involves reducing the level of legal and institutional uncertainty, adopting stable rules and ensuring predictability of the regulatory environment.

For the investment climate to improve, it is essential that the level of legal and fiscal uncertainty, which – combined with further measures to close fiscal loopholes – should be accompanied by step-by-step measures simplifying the fiscal and parafiscal systems, eliminating unreasonable disparities (also by equalization of contributions to KRUS [Farmers’ Social Insurance Fund] and ZUS [Social Insurance Institution], tax burdens and exemptions across social groups, retirement privileges, etc.).

Some experts indicate that it would be reasonable to undertake measures and reforms to complete the euro project in order to increase the monetary integration. While the decision concerning Poland’s readiness to join the Euroland shows mostly political motivation, it does improve the level of security, which is a prerequisite for a sustainable long-term economic growth. Preparations should be started to end the euro derogation.

III.
Macroeconomists among the EFC experts also believe that a public finance reform, in particular addressing the structural imbalance, is one of the key economic policy objectives for the next three-year period.

A counter-cyclical fiscal policy is necessary. The current state budget was designed with the assumption that the economic upturn would not deteriorate, in other words that the reasonable economic growth, low unemployment, favourable exchange rate situation, increase in revenues and high EU subsidies would continue. Unfortunately, as fluctuations are unavoidable in a market economy, now it has become necessary to reduce the structural deficit in public finance by at least 1% GDP and to create fiscal buffers before a downturn comes. Indeed, the recession period will allow us no means to stimulate the economic growth, whether by interest-rate cuts or by higher public spending.

IV.
Many among the EFC experts argue that support for innovative investment should be ensured in the economy and in public administration, mainly by improving the regulatory business environment in a way which favours private investment and innovation projects (e.g. an efficient patent box). In the context of expected reduction in cohesion funds for Poland, the experts recommend the implementation of the innovative instruments for financing of public and private investment provided for under what is known as the Juncker Plan, and the European Investment Bank’s project bonds. What they are critical about is, in turn, the fact that the resources of the Polish Development Fund are used for the nationalization and renationalization of the economy instead of supporting innovative and export-oriented measures.

Innovation in public administration should be preceded by diagnosing which areas of public administration would generate the highest savings for the state budget and advantages for the citizens following the introduction of state-of-the-art IT technologies (e.g. in the form of clear regulations and fast and easy online handling of cases). This would provide a basis for step-by-step implementation of such solutions, in order to ensure that retiring officials are replaced by processes and procedures (e.g. blockchain-implemented ones) rather than people. On one hand, this would automate many simple, repeatable office activities, and on the other hand, savings would be generated in the state budget. The experience of Estonia (but also other countries) may provide inspiration in this field.

V.
Higher savings rate
The EFC experts take the view that measures to increase savings in the economy should be taken as soon as practicable. It seems that the introduction of the Employee Stock Plans (PKK) is of particular urgency here. Clearly, lower domestic savings and the decline in investment funding with foreign savings are among systemic limitations for a durable and sustainable economic development.

VI.
Some EFC experts draw attention to the fact that energy security needs to be improved. They emphasize the urgent need to formalize the works on Poland’s energy strategy and to increase significantly the support for renewable and prosumer energy.

VII.
Some EFC experts are concerned about the state-owned companies’ policy, especially about political pressure on the companies’ management. While the effects of such measures are deferred, they are going to deprive key Polish corporations of their competitive position.

REKOMENDACJE

1. POPRAWA JAKOŚCI I OTWARTOŚCI REGULACJI

Dotyczy większego zakresu regulacji krajowych i unijnych oraz drugiego skoku technologicznego – gotowość sektora bankowego do wdrożenia nowych technologii.

Tempo rozwoju sektora bankowego i płatniczego jest wspierane lub przeciwnie: ograniczane regulacjami. Pełne zastosowanie nowych możliwości, jakie daje tzw. drugi skok technologiczny (w tym wprowadzenie m.in. rozwiązań chmurowych, blockchain) wymaga regulacji zbieżnych z interesem społecznym.

Mimo licznych konsultacji nowych przepisów, aktywnych działań nadzoru (szczególnie KNF w zakresie tzw. sandbox – powołanie Innovation Hub) przepisy często wprowadzają nowe ryzyka, które mogą niekiedy stanowić poważne systemowe zagrożenia.

Dyskusja w tym temacie dowiodła także, że rekomendacje działań minimalizujących bariery do wdrożenia nowych technologii koncentrują się głównie na obszarze regulacji.

W związku z tym rekomendowane są następujące działania:

1. zwiększenie roli biznesu, szczególnie sektora bankowego w procesie ustanawiania prawa,
2. poszerzenie zakresu konsultacji nowych przepisów prawa, uwzględnienie odpowiedniego wyprzedzenia (zapewnianie adekwatnej ilości czasu do analizy) oraz wykorzystanie najlepszych praktyk w zakresie rozwoju systemów IT, takich jak agile, w procesie rozwoju regulacji,
3. położenie nacisku na analizę zależności między przepisami i poszukiwanie synergii regulacyjnych, np. zmniejszanie obciążeń raportowych w przypadku wprowadzania nowych obowiązków,
4. wprowadzenie zasady analizy przepisów pod kątem wpływu na bezpieczeństwo, szczególnie cyberbezpieczeństwo oraz tworzenie, jako jednego z elementów tego procesu, zasad przygotowania raportów wpływu na bezpieczeństwo (security impact),
5. tworzenie prawa sprzyjającego kolejnemu skokowi technologicznemu m.in. poprzez złagodzenie regulacji dotyczących chmury dla banków (tak aby mogły one konkurować na równych prawach z fintechami, które już powszechnie korzystają z tych technologii), umożliwienie korzystania z rozwiązań wykorzystujących blockchain (np. dla trwałego nośnika) oraz korzystania ze zdalnej identyfikacji,
6. stworzenie ram prawnych i podatkowych w celu wsparcia rozwoju najnowszych technologii i inwestycje w polską myśl technologiczną, głównie w zakresie finansów i cyberbezpieczeństwa,
7. wykorzystanie możliwości, jakie daje oferta spółek infrastrukturalnych, wspierających sektor bankowy, zwłaszcza na polach, na których banki nie konkurują ze sobą.

2. EDUKACJA ZBIEŻNA Z POTRZEBAMI RYNKU

Dotyczy zmian demograficznych i rynku pracownika.

Dyskusja w tym temacie dowiodła znacznej złożoności zagadnienia, w związku z tym rekomendacja skupiła się na obszarze komunikacji i edukacji. Te właśnie działania zostały uznane za kluczowe i mające długofalowy wpływ na polski sektor bankowy.

Rekomendowane działania:

1. określenie potrzeb sektora finansowego w zakresie innowacji i bezpieczeństwa oraz stworzenie kierunków technologicznych uwzgledniających te potrzeby,
2. uruchomienie programu współpracy sektora finansowego ze szkolnictwem wyższym w odpowiedzi na realne wyzwania rynkowe,
3. rozwój programów edukacyjnych mających na celu efektywne przekwalifikowanie pracowników, np. z tradycyjnego obszaru back office do obsługi procesów zautomatyzowanych,
4. wdrożenie nowych programów kształcenia lub dokształcania pracowników sektora finansowego i płatniczego w modelu stałego podnoszenia kompetencji i kwalifikacji,
5. wykorzystanie potencjału pracowników spoza sektora oraz ze starszych grup wiekowych, którzy są gotowi do nabycia nowej wiedzy, w tym przygotowanie programów edukacyjnych dla starszego pokolenia pracowników tak, aby szerzej i lepiej integrować ich z nowymi modelami działania.

CELE

1. zapewnienie efektywnej, kompleksowej i spójnej ochrony instytucji finansowych, bazującej zarówno na współpracy sektorowej, jak i pozasektorowej,  stanowiącej istotny element bezpieczeństwa państwa,
2. zwiększenie świadomości zagrożeń i możliwości ochrony dla klientów instytucji finansowych związanych z dynamicznym rozwojem cyfryzacji życia społeczeństwa oraz dalsze budowanie i zwiększanie kompetencji ekspertów w zakresie bezpieczeństwa dzięki współdziałaniu z systemem edukacji,
3. dalsza operacjonalizacja współpracy wewnątrz sektora oraz międzysektorowych działań mających na celu zapewnienie cyberbezpieczeństwa, zwłaszcza dla nowych modeli procesów biznesowych opartych na otwartej bankowości i federacyjnej tożsamości cyfrowej,
4. wypracowanie odpowiednich i bezpiecznych warunków niezbędnych do implementacji przepisów prawa.

REKOMENDOWANE DZIAŁANIA:

DZIAŁANIA STRATEGICZNE I OPERACYJNE

1. Zacieśnienie współpracy wewnątrzsektorowej z udziałem Bankowego Centrum Cyberbezpieczeństwa:
   1. kontynuowanie prac nad wypracowaniem docelowych mechanizmów umożliwiających szybką i bezpieczną wymianę informacji,
   2. wdrożenie ciągłego procesu poszukiwania informacji o podatnościach i zagrożeniach oraz mechanizmów szybkiej ich dystrybucji  wewnątrz sektora,
   3. dalsza poprawa i ujednolicenie standardów oraz sposobów reagowania w sytuacjach cyberzagrożenia w sektorze finansowym,
   4. wypracowanie kompletnego techniczno-organizacyjnego rozwiązania centralnego (hub PolishApi) bazującego na dostępnej infrastrukturze sektorowej w zakresie ochrony zmieniających się procesów biznesowych wynikających z wprowadzenia dyrektywy PSD2 oraz wdrożonej ustawy o tożsamości cyfrowej (mojeID),
   5. wypracowanie i implementacja dla całego sektora bankowego zcentralizowanego systemu wykrywania nadużyć, w szczególności centralizacji funkcji AML, pracującego w trybie rzeczywistym (bazując na systemie STIR), jak również regularne organizowanie ćwiczeń i testów postępowania w sytuacjach kryzysowych z realnymi scenariuszami zagrożeń,
   6. rozszerzenie współpracy pomiędzy sektorami oraz jednostkami administracji publicznej,
2. wypracowanie koncepcji formalno-prawnej i systemowej implementacji chmury obliczeniowej o zasięgu sektorowym i międzysektorowym uwzględniającej wymagania regulacyjne w Polsce,
3. skoordynowanie przez BCC spójności wypracowanych rozwiązań, jak również nadzór nad wdrożeniem optymalnych mechanizmów bezpieczeństwa w ramach wprowadzania kluczowych regulacji.

INFORMACJA I EDUKACJA

1. kontynuowanie i koordynacja działań informacyjno-edukacyjnych wśród klientów instytucji finansowych zmierzających do podniesienia poziomu świadomości dotyczącej zagrożeń i możliwości ochrony:
   1. wypracowanie sposobu oraz określenie źródeł finansowania i zasad partycypacji podmiotów w przeprowadzeniu kampanii bezpieczeństwa skierowanej do klientów sektora finansowego,
   2. wypracowanie oraz wdrożenie nowoczesnych standardów i form komunikacyjnych zapewniających maksymalnie szeroki przekaz informacji dotyczących cyberbezpieczeństwa,
   3. podjęcie działań zmierzających do opracowania międzysektorowych kampanii informacyjno-edukacyjnych,
2. zdefiniowanie i określenie potrzeb sektora finansowego pod względem profilu kompetencyjnego z obszaru cyberbezpieczeństwa, a także opracowanie i wdrożenie odpowiedniego programu edukacyjnego przy współpracy z organami oświaty i administracji publicznej.

REKOMENDACJE

W następstwie dyskusji sformułowano następujące postulaty i zachęty wspierające rozwój finansowania rynku nieruchomości mieszkaniowych w Polsce:

1. Stworzenie zachęt do lokowania oszczędności emerytalnych w instrumenty finansowania rynku mieszkaniowego mające na celu mobilizowanie środków gromadzonych w ramach programów emerytalnych, w tym PPK, do finansowania tego rynku, uwzględnienie potrzeby inwestowania w rozwój mieszkalnictwa oraz ustanowienie odpowiednio pojemnych limitów inwestycyjnych.
2. Zwiększenie dostępności i zasobu mieszkań na wynajem poprzez wdrożenie rozwiązań projektowanych w ustawie o firmach inwestujących w najem nieruchomości (FINN) oraz ich popularyzację, co ma sprzyjać mobilizowaniu potencjalnych inwestorów do zaangażowania w rynek mieszkań na wynajem. Towarzyszyć temu powinny odpowiednie działania edukacyjno-informacyjne mające na celu propagowanie nowych form długoterminowego oszczędzania.
3. Wsparcie dla dalszego rozwoju bankowości hipotecznej w Polsce poprzez:
   • szersze zastosowanie zasady proporcjonalności rozwiązań regulacyjnych adekwatnych do skali i charakteru działalności prowadzonej przez banki hipoteczne,
   • stymulowanie popytu na listy zastawne ze strony inwestorów instytucjonalnych,
   • dostosowanie wymogów regulacyjnych w zakresie adekwatności kapitałowej dotyczących banków hipotecznych do ich specyfiki, profilu ryzyka oraz wpływu na ryzyko systemowe sektora bankowego,
   • dostosowanie regulacji i tym samym umożliwienie digitalizacji procesów w bankach hipotecznych.
4. Zniesienie barier na drodze do efektywnego pozyskiwania środków finansowych na międzynarodowych rynkach kapitałowych m.in. poprzez kontrybucję w proces budowy Unii Rynków Kapitałowych mające na celu przeciwdziałania nadmiernej koncentracji kapitału w najbogatszych krajach Unii Europejskiej i wykorzystania potencjału rynku kapitałowego w Polsce.
5. Sprawna implementacja w lokalnym porządku prawnym projektowanych regulacji Unii Europejskiej dotyczących obligacji zabezpieczonych w ramach Unii Rynków Kapitałowych w celu większego otwarcia polskich banków hipotecznych na europejskie rynki finansowe poprzez możliwość zastosowania tzw. European Covered Bond Label.
6. Popularyzacja oferty banków w zakresie kredytów na stałą stopę procentową oraz rozważenie stworzenia ram regulacyjnych i fiskalnych promujących kredyty o stałej stopie procentowej poprzez różnicowanie wymogów kapitałowych bądź obciążeń podatkowych w zależności od typu oprocentowania produktów hipotecznych.

REKOMENDACJE 

Kluczowym czynnikiem efektywności wprowadzenia LtV powinno być przeprowadzenie dokładnej analizy poprzedzającej implementację, jak również regularne monitorowanie skuteczności zaproponowanych rozwiązań po to, aby wprowadzić ewentualne usprawnienia czy modyfikacje.

Szczegółowe rozwiązania stosowania LtV powinny uwzględniać ryzyka kredytowe generowane przez gospodarstwa domowe: w zależności od celu zakupu mieszkania, cyklu koniunktury na rynku nieruchomości, powiązanie z innymi instrumentami ostrożnościowymi (np. z DTI) oraz z innymi ryzykami generowanymi przez rynek kredytów mieszkaniowych.

Stała i pogłębiona komunikacja regulatora z rynkiem na etapie projektowania zmian jest czynnikiem wzmacniającym pożądane oddziaływanie wskaźnika LtV na rynek nieruchomości. Dzięki temu możliwe są szybsze, często wyprzedzające regulacje nadzorcze czy też podjęcie działań dostrajających w sektorze bankowym.

Proponowane działania profilaktyczne dla zrównoważonego rozwoju rynku nieruchomości:
Poziom wskaźnika LtV może być ściśle i elastycznie powiązany ze zmianami cen na rynku nieruchomości. W sytuacji boomu w tym sektorze i gwałtownego wzrostu cen automatyczne zaostrzenie wymogów w zakresie wkładu własnego mogłoby skutkować ograniczeniem presji cenowej – i odwrotnie: w przypadku wejścia rynku w fazę spowolnienia liberalizacja poziomu LtV przekładałaby się na ożywienie na rynku mieszkaniowym.

W warunkach istnienia portfela kredytów mieszkaniowych opartych w 100% na zmiennej stopie procentowej można wprowadzić odmienne wielkości LtV przy różnym reżimie stóp procentowych. Niższe ryzyko związane z udzielaniem kredytów mieszkaniowych na stałą stopę procentową powinno być uwzględniane przy konstrukcji LtV.

Zróżnicowanie ryzyka kredytowego wobec gospodarstw domowych biorących kredyt mieszkaniowy na różne cele (zakup pierwszego mieszkania, zakup mieszkania na cele inwestycyjne) powinno być uwzględnione w zasadach konstrukcji wskaźnika LtV. Niższe ryzyko kredytobiorców finansujących zakup pierwszego mieszkania powinno być odzwierciedlone w wyższym LtV dla takich kredytów.

UZASADNIENIE

Analiza doświadczeń międzynarodowych związanych z wdrażaniem maksymalnych dopuszczalnych poziomów wskaźnika LtV wskazuje, że kluczowym czynnikiem efektywności tego instrumentu makroostrożnościowego jest przeprowadzenie dokładnej analizy poprzedzającej implementację, jak również regularne monitorowanie skuteczności zaproponowanych rozwiązań w celu wprowadzenia ewentualnych usprawnień czy modyfikacji. Przykład Hiszpanii pokazuje, że pomimo wprowadzenia ograniczeń w LtV na długo przed kryzysem nie ograniczono sprzężenia zwrotnego pomiędzy rynkiem kredytowym a cenami nieruchomości, co było spowodowane powiązaniami między firmami wyceniającymi a bankami.

Elastyczność i reaktywność instrumentów makroostrożnościowych na zmiany na rynku są kluczowe nie tylko dla bezpiecznego rozwoju rynku, ale również dla stabilności systemowej, działanie bowiem tych instrumentów zmienia się wraz ze zmianą koniunktury oraz dostosowaniami podejmowanymi przez podmioty na rynku.

UZASADNIENIE

Suma emisji euroobligacji z rynku polskiego na koniec roku 2016 wyniosła ok. 59 mld euro, z czego znakomitą większość stanowiły emisje zrealizowane przez Skarb Państwa, BGK i 500 mln euro listów zastawnych z banku hipotecznego PKO BP. Dodatkowe 7,3 mld euro emisji euroobligacji pochodziło od korporacji i banków komercyjnych. Emisje te były przeprowadzane głównie przez podmioty zależne zlokalizowane w Szwecji i kilka we Francji. Główną przyczyną tego stanu rzeczy były: brak dostępności na polskim rynku finansowym rozwiązań umożliwiających rozliczenie emisji, brak płynności i inwestorów, którzy z reguły wybierają inne główne rynki obrotu w Europie (np. giełdy w Luksemburgu i Dublinie), korzystne umowy dotyczące podatku u źródła, powiązane z licznymi udogodnieniami operacyjnymi, jak m.in. brak praktyki pozyskiwania certyfikatów rezydencji i konieczności identyfikacji inwestorów.

Od końca 2016 roku (w następstwie wejścia w życie przepisów dotyczących przeciwdziałania obchodzeniu prawa podatkowego z dnia 15 lipca 2016 r. [1]) do dzisiaj były łącznie jedynie dwie emisje korporacyjne: 1 mld euro (i dwie spłaty 760 mln euro) oraz dwóch emitentów bankowych (wyłączając emisje skarbowe, BGK i banków hipotecznych PKO BP i mBanku). W efekcie łączna wartość portfela emisji euroobligacji emitowanych przez podmioty komercyjne na połowę czerwca 2018 roku wyniosła 8,8 mld euro, a więc wzrosła w porównaniu do końca 2016 roku o ok 1,5 mld euro. W tym samym czasie zaobserwowano dynamiczny wzrost emisji listów zastawnych (na które zniesiony został podatek WHT w 2016 r.), których wartość wzrosła od końca 2016 roku o 1,9 mld euro.

W efekcie rodzi się pytanie, czy dobrze wykorzystane zostały wyjątkowo korzystne warunki do pozyskiwania finansowania w formie euroobligacji w latach 2017–2018, w środowisku historycznie najniższych stóp i ogromnego popytu na euroobligacje spowodowanego m.in. luźną polityką monetarną w UE i obowiązującym wtedy, a stopniowo teraz wycofywanym programem quantitative easing.

Przez ostatnie 1,5 roku rynek polskich emitentów euroobligacji żył w niepewności związanej z decyzjami dotyczącymi opodatkowania podatkiem u źródła wypłacanych odsetek oraz opublikowanym ostrzeżeniem Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2017 r., Nr 003/17, przed optymalizacją podatkową z wykorzystaniem spółek zagranicznych z uwagi na przepisy dotyczące tzw. miejsca zarządu.

Od dłuższego czasu oczekuje się na przepisy zmieniające obecny stan rzeczy. Warto wykorzystać ten okres do napisania takich, które przywrócą emisje rynkowi, zdynamizują go i zachęcą nie tylko polskich rezydentów, ale także emitentów z krajów ościennych do korzystania z polskiego rynku do plasowania emisji. Spowoduje to rozwój polskich instytucji rynku kapitałowego (m.in. Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych), zwiększy obroty na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz przyczyni się do rozwoju usług towarzyszących emisji obligacji, czyli głównie prawnych, księgowych i doradztwa podatkowego, oraz do rozwoju lokalnych banków w kierunku świadczenia funkcji oferujących obligacje na rynku krajowym i rynkach zagranicznych.

Kolejnym postulatem jest konieczność sformułowania zaktualizowanych kryteriów dla papierów wartościowych emitowanych przez spółki, które miałyby charakter NBP eligibile dla celów kredytu refinansowego. Obecne kryteria to:

• rejestracja papierów wartościowych w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych SA,
• dopuszczenie do obrotu regulowanego,
• wartość emisji powyżej 100 mln złotych,
• rating emisji i emitenta na poziomie inwestycyjnym,
• gwarancja Skarbu Państwa lub instytucji finansowej posiadającej rating inwestycyjny dotycząca emisji.

Bez modyfikacji kryteriów pewnie w dalszym ciągu do zabezpieczeń przedstawianych NBP będą przedstawiane prawie wyłącznie obligacje skarbowe lub bony pieniężne NBP (na liście akceptowanych papierów były oprócz tego tylko obligacje BGK, PKN ORLEN oraz Energii).

Jednym z kierunków mogłoby być rozważenie włączenia papierów wartościowych emitowanych przez banki hipoteczne lub wybrane spółki, których akcje notowane są na rynku głównym GPW (nawet jeżeli ich rating jest niższy niż inwestycyjny). Przy zachowaniu odpowiedniego poziomu hair cut oraz zastosowaniu odpowiednich modeli pomiaru ryzyka być może takie działanie byłoby możliwe i zwiększało dostępną bazę płynności dla rynku finansowego.

Kolejnym elementem istotnym dla szeroko rozumianego rynku obligacji w Polsce jest rynek repo. Miesięczna skala obrotów na nim szacowana jest na 300 mld zł, ale wskutek wprowadzonego w lutym 2016 roku podatku bankowego międzybankowy rynek repo w ostatnim dniu miesiąca praktycznie zamarł, a ponadto skróciło się jego duration i teraz dominują na nim transakcje o/n, tomnext czy co najdalej 1 week. Warto dyskutować, czy kosztem stosunkowo niskiego przychodu z podatku bankowego na tym rynku warto tak istotnie ograniczać podstawowy czynnik jego rozwoju, jakim jest płynność.

Ostatnim wreszcie, ale także bardzo istotnym ogniwem na drodze rozwoju polskiego rynku kapitałowego w kierunku zwiększenia jego transakcyjności i płynności są zmiany dotyczące opodatkowania przychodów z odsetek od obligacji osób fizycznych. Chodzi o naliczanie podatku od całości odsetek za dany okres odsetkowy niezależnie od terminu nabycia papieru w trakcie okresu odsetkowego, a następnie jego zbycia w trakcie okresu odsetkowego. W ten sposób podatek dla inwestorów indywidualnych może w skrajnym przypadku wynieść więcej niż przychód odsetkowy.

REKOMENDACJE

Polscy inwestorzy publiczni, tacy jak regiony czy miasta, powinni – idąc tropem polskiego rządu – rozważać wykorzystanie zielonych obligacji do finansowania projektów mających na celu zrównoważony rozwój czy adaptację do zmian klimatu.

Z kolei polscy inwestorzy korporacyjni powinni stopniowo wprowadzać standardy i wskaźniki zrównoważonego rozwoju, bo stają się one powszechne na rynku.

Agencje ratingowe powinny systematycznie uwzględniać odpowiednie czynniki związane z długoterminowym zrównoważonym rozwojem w swojej analizie ryzyka kredytowego i ratingach kredytowych.

Fundusze inwestycyjne powinny przyjmować i uwzględniać w swoich politykach alokacji aktywów i zarządzania ryzykiem zielone obligacje, czy inne aktywa zrównoważone (sustainable assets), gdyż generują one w długim okresie niższe ryzyka i są odporne na utratę wartości w horyzoncie finansowania.

UZASADNIENIE

Działania Komisji Europejskiej, nakierowane na zarządzanie ryzykiem finansowym wynikającym ze zmiany klimatu, klęsk żywiołowych i degradacji środowiska, mają przynieść poprawę w zakresie uwzględniania ryzyka klimatycznego w sektorze finansowym. Podmioty, które opieszale będą wprowadzały standardy raportowania i nie będą przygotowane do nadchodzących nowych regulacji, mogą być postrzegane jako stwarzające wyższe ekspozycje na ryzyko. Już przyjęte i funkcjonujące standardy zielonych obligacji promują przejrzystość i długoterminowości w działalności finansowej. Jak podaje raport „Financial Times” pt. „The ethical investment boom”, indeksy spółek ESG, czyli spółek wypełniających standardy środowiskowe i społeczne, uzyskują znacząco lepsze wyniki – a według słów Michaela R. Bloomberga „zwiększenie przejrzystości sprawia, że rynki są bardziej efektywne, a gospodarki bardziej stabilne i odporne”.

 Rekomendujemy pilną reformę stawek referencyjnych rynku pieniężnego i zwracamy uwagę na następujące zagrożenia:

1. Brak wypełnienia wymogów BMR, w tym m.in. brak wykorzystania transakcji rynkowych do obliczania wskaźników referencyjnych, zamyka możliwość uzyskania autoryzacji ESMA do stosowania takich wskaźników w umowach finansowych z konsumentami, a tym samym podważa możliwość istnienia wskaźnika.
2. Brak alternatywnych wskaźników referencyjnych istotnie podnosi ryzyko funkcjonowania długoterminowych umów i instrumentów finansowych, generuje ryzyko ekonomiczne, prawne i reputacyjne. Obecne modele funkcjonowania wskaźników (niezależnie od woli użytkowników i administratorów) wykazują ułomności związane z zanikiem rynków, na których są oparte. Jest to powiązane również z niechęcią dotychczasowych kontrybutorów (panelistów) danych ze względu na zwiększone ryzyko i koszty oceny eksperckiej dotychczas wykorzystywanej we wskaźnikach. Rekomendowane jest poszukiwanie nowej formuły wskaźników, jak również modeli ich funkcjonowania. Konieczne jest wytworzenie trwałej współzależności podyktowanej wspólnym interesem pomiędzy użytkownikami, administratorami i panelistami.
3. Istnieje bardzo duże ryzyko związane z akceptacją nowych wskaźników przez konsumentów lub prawną możliwością wprowadzenia takich wskaźników do funkcjonujących umów, które zazwyczaj nie mają rozwiązań na wypadek zaprzestania publikacji wskaźnika (takiego jak LIBOR, WIBOR). Pomimo obowiązku wynikającego z regulacji BMR wpisywania takich rozwiązań od 1 stycznia 2018 roku banki i inni użytkownicy wskaźników finansowych nie uwzględniają ich w nowo zawartych umowach finansowych. Ryzyko systemu finansowego zatem w związku z ryzykiem zaprzestania publikacji wskaźników finansowych narasta w dwójnasób. Brak standardów rynkowych postępowania w takich okolicznościach podnosi ryzyko sektora finansowego krajów stosujących wskaźniki referencyjne w sposób ponadprzeciętny, przede wszystkim: Hiszpania, Finlandia i Polska.

Reforma wskaźników dotyczy bardzo specjalistycznej i bardzo newralgicznej dziedziny finansów. Powinna poprawić funkcjonowanie oraz zwiększyć odporność na manipulację stawek referencyjnych stosowanych w UE, a także wspomagać system nadzoru. Modernizację stawek referencyjnych należy przeprowadzić tak, by zapewnić bezpieczeństwo prawne i ekonomiczne systemu bankowego
i konsumentów. Powinna ona uwzględnić kilkuletni horyzont i zachować stabilność systemową, dążyć do ewolucji dotychczasowych rozwiązań i stopniowego wprowadzania nowych, a także unikać nagłego ujawniania ryzyk niezabezpieczonych i nieanalizowanych uprzednio – nie powinna być elementem rewolucji na rynkach finansowych.

Rekomendacje

1. Wobec pozytywnie ocenianego faktu wykorzystywania w praktyce gospodarczej formuły restrukturyzacyjnej (w porównaniu z praktycznie niewykorzystywaną w poprzednim stanie prawnym formułą naprawczą) warto rekomendować pogłębione analizy i badania skali zjawiska restrukturyzacji podmiotów gospodarczych, ich struktury, a także regionalnej intensyfikacji – w układzie porównawczym z analogicznymi badaniami, obejmującymi populację przedsiębiorstw upadłych. Wnikliwej obserwacji powinna także być poddana potrzeba wprowadzenia regulacji umożliwiających restrukturyzację grup kapitałowych. Cykliczny monitoring tych procesów stanowić może swoisty barometr gospodarczy, uwzględniający tzw. benchmarki negatywne.                                                                                                                                                                                   Badania i ekspertyzy w tym zakresie powinny również obejmować zakres wpływu przyjazności prawa upadłościowego i restrukturyzacyjnego względem dłużników na rozwój przedsiębiorczości oraz innowacyjności. Istotna jest także ocena, czy możliwe jest przywrócenie zdolności do konkurowania na rynku niewypłacalnym przedsiębiorcom oraz kontynuowanie przez nich działalności już na wczesnym etapie postępowań restrukturyzacyjnych. Otwieranie postępowań restrukturyzacyjnych przedsiębiorcom nierokującym na poprawę wyników wydłuża procedurę, a w konsekwencji prowadzi do mniejszego odzyskania należności przez wierzycieli. Zmiany w ustawodawstwie wprowadzone w 2016 roku mają charakter przyjaznych niewypłacalnym lub zagrożonym niewypłacalnością dłużnikom i są zgodne z polityką drugiej szansy eksponowanej przez Komisję Europejską. Ważne jest jednak, aby taka szansę otrzymywali jedynie tzw. uczciwi dłużnicy, tzn. współpracujący z sądem. Wobec pozostałych dłużników, tzn. niewspółpracujących z sądem oraz odpowiedzialnych za wyprowadzenie majątku przedsiębiorstwa przed wprowadzeniem postępowania upadłościowego czy restrukturyzacyjnego, powinno się stosować surowe sankcje.
2. Realizacja pogłębionych badań w ww. zakresie mogłaby stanowić uzupełnienie (rozszerzenie) ciągle brakującej na rynku platformy analitycznej (aplikacji webowej), obejmującej dostępną wiedzę na temat zarówno procesów restrukturyzacyjnych, jak i samych upadłości przedsiębiorstw, a także zawierającej dane o upadłościach konsumenckich. Centralna baza (rejestr), umożliwiająca wgląd w etapy prowadzenia tych spraw, stanowić może wyraz ich transparentności i de facto w ujęciu systemowym może ograniczyć zjawisko tzw. stygmatyzacji upadłych (niewypłacalnych) podmiotów bądź jednostek znajdujących się w procesie restrukturyzacji. Ważne byłoby także przygotowanie i udostępnienie platformy internetowej umożliwiającej głosowanie nad układem przez wielu wierzycieli w sposób bezpieczny, rzetelny i wiarygodny, a zarazem nie generujący znaczących kosztów po stronie dłużnika.
3. Rekomenduje się usprawnienie procesów przekazywania informacji na temat oddalenia wniosku o upadłość z powodu tzw. ubóstwa masy upadłościowej (art. 13 Prawa upadłościowego) między wydziałami sądów zajmującymi się realizacją postępowań upadłościowych a sądami rejestrowymi. Ma to przyspieszyć procedurę likwidacji i wyrejestrowania z KRS-u podmiotów nieaktywnych (tj. nieprowadzących działalności gospodarczej, zarazem mocno zadłużonych i nieposiadających majątku).
4. Niezwykle ważna w obliczu oceny procesów restrukturyzacyjnych jest problematyka udzielanej pomocy publicznej. Systemowa walidacja efektów tego wsparcia, a także analiza przyczynowo-skutkowa powinna umożliwiać tworzenie algorytmów, które pozwalałyby efektywnie wspierać biznes; modeli opartych na mechanizmach samouczących, poszukujących cech wspólnych jednostek, którym udzielone wsparcie w postaci pomocy publicznej pozwoliło skutecznie zrestrukturyzować dotychczasową formułę działalności.
5. Pomoc publiczna udzielana podmiotom w trakcie restrukturyzacji powinna być również w praktyce skierowana w większej mierze niż dotychczas do jednostek z sektora MŚP. Istotne jest tu utworzenie systemowych kryteriów oceny zasadności przyznawania takiej pomocy, które uwzględniają nie tylko czynniki endogeniczne, ale również aspekty społeczne, środowiskowe oraz te związane z polityką zrównoważonego rozwoju regionów.
6. Bardzo ważny jest prewencyjny charakter procesu restrukturyzacji, która w swojej istocie ma uchronić przedsiębiorstwo przed upadłością. Niemniej jednak samo zjawisko restrukturyzacji jest dowodem eskalacji sytuacji kryzysowej w przedsiębiorstwie, która doprowadziła do kryzysu finansowego. Dlatego też cenne jest wspieranie badań ukierunkowanych na budowę systemów wczesnego ostrzegania, dających przedsiębiorcom skuteczne narzędzia ochrony wierzytelności, zanim staną się one nieściągalne w wyniku nieświadomej współpracy z zagrożonymi niewypłacalnością kontrahentami. Upowszechnianie wiedzy w tym zakresie, a także jej stymulowanie pozwala przeciwdziałać tzw. efektom domina czy spirali upadłości. Ponadto w chwili obecnej zmiana układu możliwa jest jedynie w dwóch ściśle określonych sytuacjach: trwałego wzrostu lub zmniejszenia dochodu z przedsiębiorstwa dłużnika. We wszystkich innych sytuacjach, które z racjonalnego punktu widzenia uzasadniałyby taką zmianę (zarówno biorąc pod uwagę interesy dłużnika, jak i wierzycieli) nie jest ona możliwa. Do rozważenia byłoby więc określenie przesłanek gwarantujących lepsze reagowanie na zmieniającą się sytuację dłużnika realizującego układ.
7. W obszarze stricte prewencyjnego charakteru zapisów Prawa upadłościowego negatywnie wypada ocena zapisu ustawy, które odnoszą się do tzw. zjawiska upadłości bilansowej, czyli mającej miejsce w sytuacji, gdy w sposób zbyt łagodny traktuje się niewypłacalność dłużnika (jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące). Okres ten został wydłużony względem zapisów wcześniej funkcjonującego Prawa upadłościowego i naprawczego w sposób zbyt liberalny i tym samym instytucja „upadłości bilansowej”, mająca charakter prewencyjny dla wyżej wspomnianego efektu domina, utraciła swój zasadniczy cel.
8. W obszarze kreowania właściwych praktyk zarządczych niezwykle ważne jest również systemowe wspieranie działalności doradców restrukturyzacyjnych. Domena ich działalności, poza kontekstem regulacyjnym, powinna zdecydowanie skupiać się na merytorycznym doradztwie zarządczym (ekonomicznym), które jest istotą trwałej zmiany organizacyjnej w przedsiębiorstwie. Obecna struktura testów wiedzy dla kandydatów na doradców restrukturyzacyjnych (Ministerstwo Sprawiedliwości) zdecydowanie preferuje znajomość prawa i marginalnie weryfikuje poziom wiedzy zarządczej, ekonomicznej oraz finansowej u kandydatów.