1. Zapewnienie spójności polityki fiskalnej i monetarnej (tzw. policy mix) oraz przywrócenie wiarygodności każdej z tych polityk

Zdecydowana większość ankietowanych specjalistów[1]wskazała na niespójność ekspansywnej polityki fiskalnej z zacieśnianą polityką monetarną i wskazała na konieczność zacieśniania każdej z nich aby skutecznie walczyć z inflacją w tym zakresie, w jakim mają na nią wpływ czynniki krajowe. Równocześnie wskazano na konieczność odbudowy wiarygodności tak polityki monetarnej, jak i polityki fiskalnej. Wiarygodność polityki monetarnej została nadszarpnięta przez zbyt długie ignorowanie sygnałów presji inflacyjnej i pozwolenie inflacji na tak znaczący wzrost, a także poprzez słabość polityki komunikacyjnej władz monetarnych. Odbudowa tej wiarygodności musi uwzględniać m.in. dalsze podwyżki stóp procentowych, powiązane z rzetelną analizą przyczyn i prawdopodobnej ścieżki inflacji oraz znaczącą poprawę komunikacji bieżącej i planowanej polityki („forward guidance”). Polityka fiskalna zbyt długo pozostawała ekspansywna w warunkach silnego wzrostu gospodarczego, przyczyniając się do presji inflacyjnej, a co gorsza, wysoki poziom ekspansywności tej polityki nie został jak dotąd ograniczony. Postulat ograniczenia i racjonalizacji wydatków publicznych powraca regularnie w rekomendacjach ekspertów – także i tym razem jest to osobna grupa tematyczna, omawiana poniżej. W obecnych warunkach widać jednak jeszcze lepiej, że konsolidacja i stabilizacja finansów publicznych jest nie tylko warunkiem wzrostu gospodarki, ale ma także wymiar utrzymywania inflacji
w ryzach.

2. Stabilizacja finansów publicznych, wzmocnienie podejścia wolnorynkowego w gospodarce

Ankietowani ekonomiści wskazują na działania niezbędne dla konsolidacji finansów publicznych, równocześnie wskazując na potrzebę powrotu do porządku wolnorynkowego, wobec coraz mocniejszych prób działań interwencjonistycznych.
W szczególności rekomendują:
• przywrócenie działania reguł fiskalnych,
• ograniczenie deficytu sektora finansów publicznych poniżej 3%,
• reformę nakierowaną na zwiększenie przejrzystości finansów publicznych oraz pod-dania ich w pełnym
zakresie kontroli parlamentarnej,
• przegląd wydatków publicznych, zaprzestanie generowania nowych wydatków,
• reformę systemu podatkowego i jego uproszczenie,
• zwiększenie poziomu stabilności regulacji podatkowych, odbudowę klimatu inwestycyjnego,
• zaprzestanie ingerencji państwa w prywatne umowy (w szczególności między bankami a ich klientami),
• zmianę struktury wydatków finansów publicznych poprzez redukcję transferów socjalnych przy podniesieniu nakładów na cele kluczowe dla rozwoju, m.in. na politykę zdrowotną, obronę narodową, transformację energetyczną, politykę migracyjną.

3. Uruchomienie KPO, pobudzanie inwestycji, w tym transformacja energetyczna

Ankietowani licznie wskazali na konieczność możliwie najszybszego uruchomienia Krajowego Planu Odbudowy, postrzeganego jako możliwe „koło zamachowe” dla inwestycji w najbliższych kwartałach. Wymaga to zakończenia wojny prawnej z UE. W szerszym kontekście ekonomiści niezmiennie podnoszą temat wsparcia dla procesów inwestycyjnych, budujących potencjał gospodarki. W katalogu niezbędnych działań mieści się ustabilizowanie otoczenia regulacyjnego i podatkowego, odbudowa pozytywnego klimatu dla inwestycji, w szczególności także inwestycji związanych z transformacją energetyczną i „Zielonym Ładem”.

4. Uniezależnienie banków od polityki
Ograniczenie zależności wybranych banków od państwa, ograniczenie nadmiernego finansowania budżetu państwa przez banki, a także zwolnienie z podatku bankowego nowo udzielanych kredytów inwestycyjnych.

__________________________________________________________________________________________________

[1] W maju i czerwcu 2022 Europejski Kongres Finansowy prowadził badania ankietowe poprzedzające przygotowanie Makroekonomicznych wyzwań i prognoz dla Polski – edycja czerwiec 2022. Odpowiedzi przekazało 40 wybitnych polskich ekonomistów.

Wprowadzenie
Do głównych wyzwań technologicznych i IT stojących przed polską bankowością zalicza się obecnie następujące zagadnienia:

1. Zapewnienie w sektorze bankowym zasobów kadrowych dla zespołów IT i cyberbezpieczeństwa, wdrożenie optymalnego modelu funkcjonowania w zakresie organizacji środowiska pracy oraz wykorzystania możliwości automatyzacji zadań.

2. Zróżnicowane wykorzystanie rozwiązań chmurowych, zwłaszcza chmury publicznej, przez banki oraz efektywna implementacja nowych technologii wewnątrz organizacji i w relacji ze światem zewnętrznym.

3. Zapewnienie ciągłości działania, jako najważniejszego elementu bezpieczeństwa działalności banków, z naciskiem na zachowanie odporności wobec wyzwań powiązanych z sytuacjami kryzysowymi oraz masowe upowszechnianie procesów zdalnych – sprostanie oczekiwaniom klientów w kontekście ograniczeń technologicznych i regulacyjnych.

Rekomendacje

Ad.1. W obszarze zarządzania kadrami IT i bezpieczeństwa oraz organizacji środowiska pracy rekomendujemy:

1. Wprowadzenie zmian w modelu pracy – z myślą o zapewnieniu kadr IT w czasie rosnącej konkurencji (wewnątrz i spoza kraju), inflacji wynagrodzeń i zmieniających się znacząco oczekiwań pracowników
– w kierunku powiększenia udziału pracy zdalnej/hybrydowej wobec pracy stacjonarnej, uwzględnienia elastycznych godzin pracy, wdrożenia odpowiednich procedur i narzędzi z zakresu
zarządzania kadrami.
2. Tworzenie nowoczesnego środowiska pracy przez otwarcie na korzystanie z nowych technologii (np. rozwiązań chmurowych i automatyzujących realizację zadań) oraz dostosowywanie kultury organizacyjnej, w tym systemów wynagrodzeń i premiowania.
3. Wykorzystanie możliwości sektorowych centrów usług wspólnych w obsłudze wystandaryzowanych, regulacyjnych zadań, co umożliwi bankom redukcję indywidualnych obciążeń kadrowych i zasobowych w tych obszarach (np. AML, KYC, PSD2).

Ad.2. W obszarze wykorzystania rozwiązań chmurowych i implementacji nowych technologii rekomendujemy:

1. Zwiększenie nakładów finansowych w inwestycje związane z rozwojem nowych technologii (takich jak chmura obliczeniowa, analityka i wykorzystanie danych, sztuczna inteligencja) koniecznych do skutecznego konkurowania na rynku krajowym i europejskim.
2. Wyposażenie pracowników w nowe kompetencje, niezbędne do realizacji zadań służbowych związanych z wykorzystaniem nowych technologii. Wdrożenie sektorowych programów szkoleniowych, podnoszących kwalifikacje pracowników, także spoza obszarów IT, w zakresie wykorzystania nowych technologii (algorytmy, AI, roboty).
3. Współpraca z regulatorami i nadzorem oraz upowszechnienie i przyspieszenie adopcji rozwiązań o charakterze sektorowym – takich jak centra usług wspólnych.

Ad.3. W obszarze zapewnienia ciągłości działania i dostępności procesów zdalnych rekomendujemy:

1. Wnikliwą weryfikację i optymalizację dotychczasowej polityki oraz procesów bezpieczeństwa i ciągłości działania, ze względu na aktualną sytuację geopolityczną.
2. Rozszerzenie dotychczasowego zakresu zagadnień umieszczanych w obszarze cybersecurity, standardowo powiązanych z ochroną klientów oraz banków, o kwestie związane z odpornością na cyberterroryzm i działania o charakterze militarnym. W związku z tym wymagana jest aktualizacja istniejących i opracowanie nowych procedur bezpieczeństwa i ciągłości działania na poziomie banku, sektora oraz kraju.
3. Zwiększenie nakładów i inwestycji w obszarze bezpieczeństwa (m.in. analityka behawioralna, analiza sieci, etc.) w związku z postępującą cyfryzacją społeczeństwa, co wpływa na zwiększone wykorzystanie przez klientów kanałów zdalnych w kontaktach z bankami. Wiąże się to z rosnącym oczekiwaniem klientów, co do dostępności usług bankowych w sposób nieprzerwany, co z kolei wymaga odpowiedniego przygotowania organizacji od strony wykorzystywanej technologii, wyposażenia oraz zasobów kadrowych.

Uczestnicy Europejskiego Kongresu Finansowego podkreślają ogromny wpływ wydarzeń na Ukrainie na ryzyka związane z funkcjonowaniem także polskiego sektora bankowego. Pokazały one, że sektor jest zdolny do mobilizacji i wspólnego działania oraz że podejmuje skuteczne działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa. Należy mieć także świadomość, że ilość ataków będzie narastać w jeszcze większym tempie, co podnosi znaczenie współpracy wszystkich uczestników sektora oraz struktur państwowych. Ponadto nadal pilną potrzebą jest odblokowanie możliwości działania w celu wykrywania i zapobiegania oszustwom. Jako elementy wpływające na bezpieczeństwo sektora i konieczność podjęcia działań
sektorowych wymieniono rosnącą ilość i zmienność wektorów ataków, niską świadomość Klientów i ujawnione nowe słabości po stronie łańcuchów dostaw. Zauważono także wyzwania związane z coraz większą liczbą regulacji w zakresie cyberbezpieczeństwa. Doceniając wysiłek całego sektora w zapewnieniu wysokiej jakości usług oraz bezpieczeństwa, uczestnicy EKF wskazują na konieczność kontynuowania wysiłków na rzecz jeszcze większej intensyfikacji działań w zakresie cyberbezpieczeństwa i przeciwdziałania nadużyciom w sektorze bankowym oraz edukacji Klientów banków.

Rekomendujemy następujące działania strategiczne i operacyjne w obszarze cyberodporności sektora bankowego:

1. Działania w obszarze cyberbezpieczeństwa, przy aktywnym zaangażowaniu banków komercyjnych, ZBP, KNF i spółek infrastrukturalnych sektora, szczególnie w zakresie wykrywania i przeciwdziałania oszustwom, dzielenia się informacjami o zagrożeniach i wdrażaniu rozwiązań sektorowych wymaga współpracy z administracją rządową i niezbędnymi zmianami legislacyjnymi, m.in. w celu międzysektorowej wymiany informacjami prawnie chronionymi, odblokowania możliwości masowego wykorzystywania metod biometrycznych, stosowania rozwiązań chmurowych, AI i ML w cyberbezpieczeństwie. Analogicznych działań wymaga zapewnienie odpowiedniej ochrony zasobów sektora bankowego, dostępności kluczowego personelu w czasie konfliktu zbrojnego lub wojny hybrydowej i ciągłości działania banków w przypadku wielkoskalowych, często geopolitycznych zagrożeń w cyberprzestrzeni RP. Związek Banków Polskich podjął się roli koordynatora dialogu obu powyższych rekomendacji z administracją rządową, w celu wypracowania odpowiedniej ścieżki prawnej i instytucjonalnej współpracy

2. Wskazano na rolę banków, Związku Banków Polskich i Warszawskiego Instytutu Bankowości w kontekście edukacji klientów o cyberzagrożeniach – w tym potencjalnie możliwość wypracowania sektorowego kodeksu postępowania.

3. Niezbędne jest również rozpoczęcie prac z przedstawicielami nadzoru w celu wypracowania efektywnego modelu uzyskiwania zgód klientów na stosowanie najnowocześniejszych technologii w celu ich ochrony przed zagrożeniami.

4. Żaden podmiot obecnie nie jest w stanie samodzielnie sprostać wyzwaniom w zakresie cyberbezpieczeństwa. Należy więc kontynuować integrację działań poprzez budowanie rozwiązań sektorowych, m. in.: dalszy rozwój kompetencji FinCERT.pl – BCC ZBP jako Centrum Wymiany i Analiz Informacji (ISAC) dla sektora finansowego, a także jego koordynacyjnej roli w zakresie działań związanych z wykrywaniem i przeciwdziałaniem przestępstwom popełnianym na szkodę instytucji finansowych lub ich klientów, oraz tworzenie Sektorowego Centrum Usług AML (projekt KIR SA i ZBP).

5. Harmonizacja regulacji w zakresie zapewnienia cyfrowej odporności sektora finansowego (DORA, NIS2, KSC) oraz opracowanie wytycznych i zapewnienie wsparcia dla legislatorów, aby adopcja regulacji unijnych była prowadzona zgodnie z ich duchem i zamiarem. Dalsze wsparcie w przygotowaniu rekomendacji dotyczących wspólnych projektów regulacyjnych standardów technicznych dotyczących zasad dotyczących testowania odporności cyfrowej, zasad identyfikacji oraz klasyfikacji incydentów ICT a także wymiany informacji w tym zakresie.

6. Chmura obliczeniowa – znaczące przyspieszenie adopcji chmury w celu zaadresowania nowych rodzajów ryzyka oraz poprawy efektywności i elastyczności jest w interesie sektora. Inicjatywy muszą być przemyślane i dobrze zaplanowane. Wymagane są dalsze działania ułatwiające wykorzystywanie rozwiązań chmurowych w sektorze.

Ponadto w ramach dyskusji stwierdzono, że następujące rekomendacje poprzedniego Europejskiego Kongresu Finansowego pozostają aktualne i powinny być kontynuowane:

7. Dalsze propagowanie i rozwój przez uczestników sektora finansowego usług tożsamości cyfrowej oraz wykorzystanie najnowszych technologii takich np. jak biometrii behawioralnej w celu dodatkowego uszczelnienia procesów. Wspólne sektorowe prace nad mechanizmami wspierającymi prawidłową identyfikacje wszystkich stron transakcji, w tym skuteczne przeciwdziałania phishingowi, oraz fałszywej tożsamości cyfrowej.

8. Dalsze intensywne działania na rzecz podnoszenia świadomości klientów w zakresie zagrożeń w cyberprzestrzeni, przy aktywnym zaangażowaniu m.in. banków koordynowanym głównie przez ZBP (FinCERT.pl – BCC ZBP), obejmujące wszystkie grupy społeczeństwa.

9. Kontynuowanie programów certyfikacji pracowników pierwszej linii instytucji finansowych oraz prowadzenia skoordynowanej przez ZBP edukacji eksperckiej: organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości i pracowników odpowiedzialnych za cyberbezpieczeństwo banków i ich klientów oraz wdrożenie programów współpracy z uczelniami w celu kształcenia specjalistów o właściwych profilach wymaganych przez rynek.

Wprowadzenie
Do kluczowych ryzyk stojących przed sektorem bankowym w Polsce zalicza się obecnie:
1. rosnącą niestabilność otoczenia regulacyjnego,
2. słabnącą pozycję kapitałową sektora.
Wyjątkowa kumulacja stojących przed sektorem bankowym ryzyk zagraża bezpieczeństwu sektora.

Rekomendacje

Ad. 1. Rosnąca niestabilność otoczenia regulacyjnego.
Aktualne pozostaje, dyskutowane w ubiegłym roku, ryzyko związane z rosnącą liczbą klientów szukających na drodze sądowej możliwości uchylenie się od skutków umów obarczonych ryzykiem (hipoteczne kredyty walutowe CHF). Spory te w coraz większej skali obciążają wyniki i pozycję kapitałową banków posiadających portfele tych kredytów. Dodatkowo, rząd podjął się, bezprecedensowej w Europie, ustawowej ingerencji w stosunki umowne między bankami a kredytobiorcami, tzw. „wakacje kredytowe”. Za program dostępny dla wszystkich klientów, bez względu na ich sytuację ekonomiczną i zdolność spłaty, wg pierwszych szacunków akcjonariusze banków będą musieli zapłacić co najmniej kilkanaście miliardów złotych. Na horyzoncie pojawiały się również nowe ryzyka prawne, mogące powstać w przypadku nieuporządkowanej reformy WIBOR. Kontynuacja obecnych trendów doprowadzić może w przyszłości do mniejszej dostępności i wyższych cen produktów bankowych, w szczególności tak ważnego, dla klientów indywidualnych i całej gospodarki, produktu bankowego jakim jest kredyt hipoteczny. Rośnie też ryzyko pokusy nadużycia, tj. podejmowania przez kredytobiorców nadmiernego ryzyka w przyszłości. W tym kontekście jeszcze ważniejsze są, cały czas aktualne, rekomendacje ubiegłorocznego Okrągłego Stołu CRO:
1. Przywrócenie warunków względnej stabilności prowadzenia działalności bankowej, w zakresie ryzyka prawnego (stabilność prawa i jego interpretacji).
2. Podejście organów administracji państwowej i sądowniczej umożliwiające bankom ex ante racjonalne konstruowanie i wycenę produktów bankowych.
3. Znalezienie ponownej równowagi w relacji bank-klient, w zakresie dopuszczalnej swobody ponoszonego przez klienta ryzyka i jego konsekwencji.

Ad. 2. Ryzyko wypłacalności, słabnąca pozycja kapitałowa.
Pozycja kapitałowa polskiego sektora bankowego znajduje się pod rosnącą presją. Na sektorze ciążą rosnące odpisy na ryzyka prawne związane ze sporami dotyczącymi kredytów hipotecznych CHF, koszty potencjalnego ratowania banków o najsłabszej pozycji kapitałowej, spadające ceny obligacji skarbowych obciążają coraz bardziej współczynniki wypłacalności sektora. Polskie przedsiębiorstwa zaczynają doświadczać granic, do jakich polski sektor bankowy jest w stanie wspierać gospodarkę – limity koncentracji przy spadających kapitałach banków powodują, że najwięksi klienci korporacyjni już mają problem, żeby znaleźć krajowe finansowanie. Niepewność związana z rosyjską inwazją na Ukrainę w połączeniu ze skalą niepewności związaną z ryzykami prawnymi („wakacje kredytowe”) czasowo odcięła polskie banki od możliwości pozyskiwania finansowania podporządkowanego z rynków
międzynarodowych.

W tym kontekście rekomenduje się:
1. Usunięcie bodźców zaburzających mechanizmy rynkowe na rynku skarbowych papierów wartościowych pomiędzy polskimi bankami i inwestorami zagranicznymi (wpływ podatku bankowego).
2. Redukcję obciążeń para-fiskalnych do poziomów porównywalnych z innymi rynkami europejskimi, tak, aby tempo wzrostu bazy kapitałowej w polskim sektorze bankowym zaczęło dorównywać tempu wzrostu klientów korporacyjnych.
3. Kontynuację obowiązywania regulacji „CRR Covid-19 Quick-Fix”[1] , aby ograniczyć wpływ negatywnej wyceny obligacji skarbowych na pozycję kapitałową sektora.

___________________________________________________

[1] Wynikającej z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Radu (UE) 2020/873.

Europejski Kongres Finansowy rekomenduje wprowadzenie specjalnej opłaty (quasi-fiskalnej) na wybrane rosyjskie towary i usługi importowane przez kraje UE. Opłata ta powinna być na tyle wysoka, aby koszt importowanych rosyjskich towarów i usług przewyższał koszt podobnych towarów i usług importowanych z innych krajów. Kwoty z tej opłaty specjalnej pobieranej z tytułu importu rosyjskich towarów i usług do krajów UE powinny być przeznaczane na specjalny europejski fundusz odbudowy Ukrainy.

Proponujemy również mechanizm zapobiegający obchodzeniu opłat z pomocą państw trzecich poprzez wprowadzenie świadectwa pierwotnego pochodzenia towarów i usług.